علائم اولیه مشکلات سلامت روان؛ از اضطراب پنهان تا احساس گناه و مصرف مواد

بر اساس تحقیقات، از هر ۳ ایرانی، یک نفر با نوعی از اختلال سلامت روان مواجه است؛ آماری نگران کننده که توجه ما را به وضعیت روحی اطرافیانمان ضروری می سازد. اگر احساس می کنید یکی از دوستان یا اعضای خانواده تان تغییرات رفتاری نگران کننده ای دارد، این ممکن است نشانه ای از یک مشکل عمیق روانی باشد. توجه داشته باشید که اختلالات روانی اغلب پیچیده اند و صرفاً با یک یا دو نشانه ساده شناسایی نمی شوند. ما در این مطلب ۹ علامت هشداردهنده رایج در سلامت روان را معرفی کرده ایم؛ هدف این نشانه ها، تشخیص قطعی نیست، بلکه دعوتی برای اهمیت دادن بیشتر به علائم و جست وجوی اطلاعات علمی و تخصصی است.

نشانه های تشخیص اختلالات سلامت روان

نشانه های اختلالات سلامت روان معمولاً با تغییراتی در رفتار، احساسات یا شیوه ی تفکر فرد همراه هستند. در ادامه، به مهم ترین این علائم اشاره می کنیم تا بتوانید با آگاهی بیشتر، مراقب سلامت روان خود و اطرافیانتان باشید.

اضطراب پنهان

نگرانی گاهی بخشی طبیعی از زندگی روزمره است؛ همه ما برای امتحان، کار، یا حتی آینده فرزندان مان استرس می گیریم؛ اما زمانی که این احساس نگرانی مدام در ذهن مان چرخ می زند، بدون اینکه دلیل روشنی برایش داشته باشیم، ممکن است پای اضطراب پنهان در میان باشد.

اضطراب، اگر مزمن شود، فقط یک حس نیست؛ می تواند خودش را با علائمی مثل تپش قلب، تعریق، لرزش دست ها، احساس سنگینی روی سینه یا حتی اختلال در خواب و تمرکز نشان دهد. این نوع اضطراب معمولاً بی سر و صدا وارد می شود، اما اثر عمیقی روی کیفیت زندگی، روابط اجتماعی و حتی عملکرد شغلی می گذارد.

افسردگی

همه ی ما روزهایی را تجربه می کنیم که بی حوصله ایم یا حال خوشی نداریم؛ اما اگر این احساس غم، بی حوصلگی یا بی انگیزگی هفته ها ادامه پیدا کند، ممکن است نشانه ای از افسردگی باشد.

افسردگی فقط غمگین بودن نیست؛ گاهی با بی میلی به کارهایی که قبلاً دوست شان داشتید، کمبود انرژی برای انجام ساده ترین کارها، یا حتی گریه هایی بی دلیل و مداوم همراه است. ممکن است حتی صبح ها با سختی از رختخواب بلند شوید یا شب ها خوابتان نبرد، بدون اینکه دلیل خاصی برایش داشته باشید.

تغییرات ناگهانی خلق و خو

همه ی افراد در شرایط مختلف، واکنش های عاطفی متفاوتی دارند، اما اگر این واکنش ها به صورت طغیان های عاطفی ناگهانی مانند خشم غیرقابل کنترل یا ناراحتی شدید ظاهر شوند، می توانند نشانه ای از اختلال در سلامت روان باشند. این نوع تغییرات خلق و خو، در صورت تکرار و شدت یافتن، نیازمند توجه و بررسی تخصصی هستند. نادیده گرفتن این علائم می تواند منجر به تشدید مشکلات روانی و اختلال در روابط فردی و اجتماعی شود.

مشکلات خواب

تغییرات در الگوی خواب می تواند به عنوان یکی از نشانه های مهم اختلالات سلامت روان شناخته شود. مشکلاتی مانند بی خوابی ممکن است نتیجه اضطراب یا حتی مصرف مواد مخدر باشند. از سوی دیگر، خواب بیش از حد یا کمبود خواب کافی می تواند نشانه هایی از افسردگی یا اختلالات خواب باشد. این تغییرات در الگوی خواب، اگر مداوم باشند، باید به طور جدی مورد بررسی قرار گیرند، زیرا می توانند تاثیرات منفی بر سلامت جسمی و روانی فرد بگذارند.

تغییرات وزن یا اشتها

ساکت بودن یا گوشه گیری

کناره گیری ناگهانی از زندگی اجتماعی یا تغییرات در الگوی تعاملات فردی می تواند یکی از نشانه های اختلالات سلامت روان باشد. زمانی که فردی به طور مداوم خود را از جمع های اجتماعی دور می کند یا تمایلی به شرکت در فعالیت های معمول خود ندارد، این می تواند نشانه ای از افسردگی، اختلال دوقطبی، اختلال روان پریشی یا سایر اختلالات روانی باشد. این نوع گوشه گیری ممکن است نشان دهنده ی نیاز به حمایت و درمان باشد و در چنین مواقعی، توجه و کمک به فرد از اهمیت زیادی برخوردار است.

سوء مصرف دارو و مواد مخدر

استفاده مفرط از الکل، مواد مخدر یا داروهای تجویزی، به ویژه زمانی که به صورت غیرقانونی یا به طور نادرست مصرف می شود، می تواند نشانه ای از مشکلات جدی در سلامت روان باشد. این رفتارها غالباً به عنوان راهی برای مقابله با استرس، اضطراب یا افسردگی استفاده می شوند، اما در حقیقت، می توانند علائم اختلالات روانی نظیر اضطراب، افسردگی و اختلالات دوقطبی را تشدید کنند. اگر فردی در اطراف شما اینگونه رفتارها را از خود نشان می دهد، ممکن است زمان آن رسیده باشد که برای دریافت کمک حرفه ای اقدام کند.

احساس گناه یا بی ارزشی

افکار منفی و خودانتقادی مانند «من بی ارزش هستم»، «تقصیر من است» یا «من همیشه شکست می خورم»، می توانند نشان دهنده ی وجود اختلالات سلامت روان، به ویژه افسردگی، باشند. اگر یکی از نزدیکان شما این گونه افکار را مکرراً از خود بروز می دهد، این می تواند نشانه ای از نیاز به کمک روانشناختی باشد. این احساسات، در صورتی که شدت یابند، می توانند به افکار و اقداماتی خطرناک مانند خودآزاری یا حتی خودکشی منجر شوند. در چنین مواقعی، ضروری است که فوراً برای کمک گرفتن از متخصصین تماس بگیرید و در صورت لزوم با شماره تلفن اضطراری 115 تماس برقرار کنید.

تغییرات در رفتار یا احساسات

اختلالات سلامت روان معمولاً با تغییرات تدریجی در احساسات، تفکر و رفتار فرد آغاز می شود. این تغییرات می توانند ظریف و غیرقابل توجه باشند، اما اگر این تغییرات به طور مداوم و قابل توجه ادامه پیدا کنند، ممکن است نشان دهنده ی یک اختلال سلامت روان یا نشانه ای از در حال توسعه بودن آن ها باشند. در صورتی که متوجه شوید چیزی در رفتار یا احساسات فرد به طور غیرعادی تغییر کرده است و «کاملاً درست» به نظر نمی رسد، مهم است که با فرد کمک کننده تماس بگیرید و روند درمان را پیش از آنکه وضعیت پیچیده تر شود، آغاز کنید.

عوامل مؤثر بر سلامت روان

سلامت روان به طور مستقیم تحت تأثیر مجموعه ای از عوامل داخلی و خارجی قرار دارد که در کنار یکدیگر به ایجاد و حفظ وضعیت روانی سالم کمک می کنند. در اینجا به برخی از مهم ترین عواملی که بر سلامت روان تأثیر دارند، اشاره می کنیم:

• سواد سلامت روان: داشتن اطلاعات صحیح در مورد سلامت روان و اختلالات روانی کمک می کند تا با چالش های روزمره به طور مؤثری روبرو شویم و در صورت نیاز، از کمک های حرفه ای بهره مند شویم.

• خودآگاهی و ارزش ها: شناخت دقیق از خود و ارزش های شخصی می تواند به ما احساس رضایت بیشتری نسبت به خود بدهد و همچنین موجب بهبود روابط مان با دیگران شود.
• مهارت های اجتماعی: توانایی ارتباط مؤثر با دیگران و داشتن روابط اجتماعی سالم، از عوامل حیاتی برای سلامت روان به شمار می رود. افرادی که مهارت های اجتماعی خوبی دارند، معمولاً احساس رضایت و شادی بیشتری تجربه می کنند.
• مدیریت احساسات: مدیریت مناسب استرس و احساسات منفی در مواجهه با موقعیت های چالش برانگیز یکی از ارکان اصلی داشتن سلامت روان مطلوب است. این مهارت به ما کمک می کند که در شرایط دشوار تصمیمات بهتری بگیریم.
• حمایت اجتماعی: داشتن یک شبکه اجتماعی محکم از دوستان و عزیزان می تواند احساس تنهایی را کاهش دهد و در هنگام مواجهه با مشکلات، از حمایت آن ها بهره مند شویم.
• هدف گذاری و معنا در زندگی: داشتن اهداف روشن و معنا در زندگی نه تنها انگیزه بخش است بلکه به بهبود سلامت روان کمک می کند و احساس رضایت و موفقیت را در فرد ایجاد می نماید.
• فعالیت بدنی و تغذیه سالم: ورزش منظم و تغذیه متعادل نقش حیاتی در بهبود سلامت روان ایفا می کنند. فعالیت بدنی باعث ترشح هورمون های شاد می شود و تغذیه مناسب انرژی و روحیه فرد را حفظ می کند.

این عوامل نه تنها به پیشگیری از اختلالات روانی کمک می کنند بلکه در بهبود و حفظ سلامت روان نیز نقش مؤثری دارند.

جمع بندی

در این مقاله با تمرکز بر سلامت روان، نشانه های هشداردهنده اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی، طغیان های عاطفی، مشکلات خواب و تغییرات رفتاری را معرفی کردیم. عوامل مؤثر بر سلامت روان از جمله سواد سلامت روان، مهارت های اجتماعی، حمایت اجتماعی و هدف گذاری نیز بررسی شدند. در نهایت، راهکارهایی برای دستیابی به سلامت روان مطلوب ارائه شد تا بتوانیم با آگاهی، سبک زندگی سالم تری برای ذهن و روان خود ایجاد کنیم.