دلایل آبریزش بینی؛ روش های درمان خانگی و رفع آبریزش بزرگسالان و کودکان

آبریزش بینی یکی از مشکلات رایجی است که تقریباً همه ی ما در مقطعی از زندگی خود آن را تجربه کرده ایم. این وضعیت معمولاً در اثر عواملی مانند سرماخوردگی، آلرژی یا عفونت های ویروسی ایجاد می شود و در بسیاری از موارد، پیشگیری از آن دشوار است. شناخت علت آبریزش بینی و روش های ساده برای کنترل آن می تواند به کاهش آزار ناشی از این مشکل کمک کند. در ادامه به بررسی دقیق تر دلایل و راهکارهای موثر برای مقابله با آبریزش بینی خواهیم پرداخت.

آبریزش بینی چگونه اتفاق می افتد؟

آبریزش بینی یا رینوره (Rhinorrhea) به خروج یا چکه کردن مخاط از راه تنفسی بینی گفته می شود که تجربه ی آشنایی برای همه ما است. این عارضه ممکن است به دلایل مختلفی مانند قرار گرفتن در معرض هوای سرد و خشک، ابتلا به بیماری های ویروسی مثل سرماخوردگی یا حساسیت های آلرژیک ایجاد شود.

غلظت و رنگ مخاط بینی در هنگام آبریزش متفاوت است. برای مثال، وقتی در هوای سرد قرار می گیرید یا غذای تند می خورید، مخاطی که از بینی خارج می شود معمولاً آبکی و رقیق است؛ اما در شرایطی که عفونت در بدن وجود داشته باشد، مخاط غلیظ تر و رنگ آن ممکن است تغییر کند.

ممکن است بدون دلیل واضحی دچار آبریزش بینی شوید؛ اما اغلب این حالت با علائمی مانند گرفتگی بینی، عطسه، گلودرد، سرفه، اشک آلود بودن و خارش چشم ها همراه است. آبریزش بینی معمولاً موقتی است، اما در برخی افراد ممکن است به حالت مزمن تبدیل شود. عوامل و فرآیندهای موثر در بروز آبریزش بینی:

• تحریک غدد مخاطی بینی: غدد مخاطی داخل بینی به طور طبیعی مخاط تولید می کنند تا بینی را مرطوب و سالم نگه دارند و از بدن در برابر میکروب ها محافظت کنند. تحریک سیستم عصبی پاراسمپاتیک می تواند تولید مخاط را افزایش داده و باعث آبریزش بینی شود.
• سلول های اپیتلیال بینی: این سلول ها که سطح داخلی بینی را می پوشانند، با آزادسازی مواد شیمیایی به نام «سیتوکین» مخاط بیشتری تولید می کنند که نتیجه آن افزایش آبریزش بینی است.
• رگ های خونی بینی: رگ های خونی داخل بینی در پاسخ به التهاب منبسط و منقبض می شوند. در واکنش های آلرژیک، ماده ای به نام هیستامین آزاد شده و باعث افزایش نفوذپذیری رگ ها و نشت مایعات به داخل بینی می شود که منجر به آبریزش بینی می گردد.
• فعال شدن سیستم ایمنی بدن: هنگام ابتلا به بیماری های ویروسی یا عفونت، سیستم ایمنی بدن با تولید مواد مختلف سعی در مقابله با عوامل بیماری زا دارد که این فرآیند باعث افزایش تولید مخاط و به دنبال آن آبریزش بینی می شود.

دلایل بروز آبریزش بینی چیست؟

آبریزش بینی معمولاً به دلایل مختلفی بروز می کند که شایع ترین آن ها عبارت اند از:

• عفونت های ویروسی: بیماری هایی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا باعث تحریک بافت های بینی و سینوس ها می شوند. سیستم تنفسی بدن در پاسخ به ویروس، مخاط بی رنگ و اضافی تولید می کند تا ویروس را از بدن دفع کند. با پیشرفت بیماری، رنگ مخاط ممکن است به سفید، زرد یا سبز تغییر کند.
• آلرژی: واکنش بدن به آلرژن هایی مانند گرده گل ها، موی حیوانات یا گرد و غبار می تواند منجر به آبریزش بینی شود. در این حالت، سیستم ایمنی ماده ای به نام هیستامین ترشح می کند که باعث خارش چشم، التهاب گلو و افزایش مخاط بینی می شود. آبریزش بینی ناشی از آلرژی معمولاً آبکی و بی رنگ است.
• هوای سرد و خشک: هوای سرد باعث تحریک و خشکی بافت های داخلی بینی می شود. در نتیجه، بدن برای حفظ رطوبت داخل بینی مخاط بیشتری تولید می کند که این موضوع منجر به آبریزش بینی می شود.
• اشک ریختن: هنگام گریه، اشک ها از طریق مجاری اشکی به بینی وارد شده و تولید مخاط را افزایش می دهند که باعث آبریزش بینی می شود.
• عفونت سینوسی (سینوزیت): التهاب و عفونت سینوس ها به دلیل باکتری، ویروس یا آلرژی باعث احتقان، درد صورت و آبریزش بینی همراه با مخاط غلیظ زرد یا سبز می شود.
• پولیپ بینی: پولیپ ها توده های غیر سرطانی و خوش خیمی هستند که در بینی و سینوس ها رشد می کنند و می توانند باعث انسداد و آبریزش بینی شوند.
• وجود جسم خارجی در بینی: گیر کردن جسم خارجی در بینی باعث تحریک مخاط و تولید مخاط اضافی، همراه با بوی نامطبوع و آبریزش بینی می شود.
• رینیت غیر آلرژیک: محرک های محیطی مانند دود سیگار، آلودگی هوا یا بوهای قوی می توانند باعث بروز آبریزش بینی و علائمی مانند سرفه و عطسه شوند.
• خوردن غذاهای تند: غذاهای تند و فلفلی حاوی کپسایسین هستند که با تحریک اعصاب صورت، آبریزش بینی را تشدید می کنند.
• حساسیت دارویی: مصرف برخی داروها مثل داروهای فشار خون، ضد افسردگی یا هورمون های بارداری می تواند از دلایل آبریزش بینی باشد.
• ترک دخانیات: ترک سیگار و مواد افیونی ممکن است باعث بروز آبریزش بینی و اشک آلود شدن چشم ها شود.

روش های درمان خانگی آبریزش بینی

آبریزش بینی معمولاً مشکل جدی نیست و اغلب با روش های ساده خانگی قابل کنترل است. در ادامه چند راهکار موثر برای درمان خانگی آبریزش بینی را بررسی می کنیم.

افزایش مصرف مایعات

برای کاهش علائم آبریزش و گرفتگی بینی، نوشیدن مایعات به میزان کافی بسیار اهمیت دارد. مصرف آب و سایر نوشیدنی های بدون کافئین باعث رقیق شدن مخاط بینی و سینوس ها می شود و به راحتی دفع آن ها کمک می کند. مخاط غلیظ و چسبناک می تواند باعث انسداد بینی شود، بنابراین حفظ هیدراتاسیون بدن در این شرایط بسیار مهم است. بهتر است از مصرف نوشیدنی های کافئین دار مانند قهوه و همچنین الکل خودداری کنید، زیرا باعث کاهش سطح آب بدن می شوند.

مصرف نوشیدنی های گرم

نوشیدن مایعات گرم مانند چای، دمنوش های گیاهی و شیر داغ، به کاهش آبریزش بینی و رفع گرفتگی کمک می کند. بخار و گرمای این نوشیدنی ها باعث باز شدن مجاری تنفسی و کاهش التهاب بافت های بینی می شوند.

دمنوش هایی مثل بابونه، زنجبیل، نعناع و گزنه خاصیت ضدالتهابی و ضداحتقانی دارند و برای بهبود علائم سرماخوردگی و آنفولانزا بسیار موثرند. قبل از نوشیدن این دمنوش ها، بخار آن ها را به آرامی استنشاق کنید تا به مرطوب شدن و باز شدن بینی کمک شود.

استفاده از دستگاه بخور برای کاهش آبریزش بینی

این دستگاه ها با تبدیل آب به بخار گرم، هوای خشک محیط را مرطوب می کنند. تنفس هوای مرطوب باعث رقیق شدن مخاط بینی شده و خروج راحت تر آن از راه های تنفسی را تسهیل می کند.

با این حال، نکته مهم در استفاده از دستگاه بخور، تمیز نگه داشتن منظم آن است. دستگاه بخور اگر به خوبی تمیز نشود، می تواند محل تجمع باکتری ها و کپک ها شود و مشکلات سینوسی و آبریزش بینی را تشدید کند.

بخور آب گرم در خانه برای کاهش آبریزش بینی

اگر به دستگاه بخور یا رطوبت ساز دسترسی ندارید، می توانید به راحتی و با روشی ساده در خانه آبریزش بینی خود را تسکین دهید. برای این کار، مقداری آب تمیز را در یک قابلمه بریزید و روی اجاق گاز گرم کنید تا بخار آب تولید شود. سپس صورت خود را در فاصله مناسبی از قابلمه قرار دهید، چشم هایتان را ببندید و به آرامی و عمیق از طریق بینی نفس بکشید.

این عمل را به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه انجام دهید و پس از آن بینی خود را به طور کامل پاک کنید. در صورت ادامه داشتن آبریزش بینی، می توانید این روند را در روزهای بعد نیز تکرار کنید.

برای افزایش اثربخشی بخور آب گرم، می توانید چند قطره اسانس گیاهانی با خاصیت ضداحتقان بینی مانند اکالیپتوس، نعناع فلفلی، رزماری، مریم گلی، درخت چای یا آویشن به آب اضافه کنید. این اسانس ها به باز شدن مجاری تنفسی کمک کرده و علائم آبریزش بینی را کاهش می دهند.

دوش آب گرم برای تسکین آبریزش بینی

اگر به دنبال راهی سریع برای کاهش آبریزش بینی هستید، گرفتن دوش آب گرم می تواند بسیار موثر باشد. مشابه استفاده از دستگاه بخور یا بخور آب گرم، دوش آب گرم با ایجاد بخار فراوان، به باز شدن مجاری بینی و سینوس ها کمک می کند و باعث کاهش آبریزش و گرفتگی بینی می شود.

برای بهترین نتیجه، مدت زمان بیشتری در حمام باقی بمانید تا بخار آب بتواند به خوبی وارد سینوس ها و مسیرهای تنفسی شما شود و به بهبود علائم آبریزش بینی کمک کند.

استفاده از اسپری بینی برای درمان آبریزش بینی

یکی از روش های موثر برای کاهش گرفتگی و آبریزش بینی، استفاده از اسپری یا قطره های بینی است. این محصولات معمولاً شامل محلول های آب و نمک به همراه ترکیبات دارویی هستند که به بهبود مشکلات سیستم تنفسی کمک می کنند.

افرادی که به عفونت های سیستم تنفسی فوقانی مبتلا هستند، با استفاده از اسپری های نمکی می توانند علائمی مانند گرفتگی، سوزش و آبریزش بینی را به طور قابل توجهی کاهش دهند. همچنین استفاده منظم از این اسپری ها می تواند کیفیت خواب را در زمان بیماری بهبود بخشد.

درمان آبریزش بینی با کمپرس گرم

یکی دیگر از روش های ساده و موثر برای کاهش آبریزش بینی، استفاده از کمپرس گرم است. اگر کیسه آب گرم در دسترس ندارید، می توانید یک پارچه تمیز را با آب گرم خیس کنید و آن را به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی پیشانی و بینی خود قرار دهید.

این کار به مرطوب شدن هوای تنفسی کمک کرده و باعث کاهش گرفتگی و آبریزش بینی می شود. علاوه بر این، استفاده از کمپرس گرم می تواند به بسته شدن منافذ باز بینی نیز کمک کند و احساس راحتی بیشتری به شما بدهد.

درمان آبریزش بینی بزرگسالان با دارو

اگر پس از امتحان روش های خانگی، همچنان از آبریزش بینی رنج می برید و بهبودی حاصل نشده است، می توانید از داروهای مخصوص درمان آبریزش بینی استفاده کنید. در شرایطی مانند آلرژی، سرماخوردگی یا آنفولانزا، بدن ماده ای طبیعی به نام «هیستامین» تولید می کند. هیستامین به عنوان واکنش دفاعی بدن در برابر آلرژن ها و میکروب ها آزاد شده و می تواند علائمی مانند عطسه، کهیر و آبریزش بینی را ایجاد کند.

داروهای آنتی هیستامین با مهار تولید هیستامین در بدن، از بروز این علائم جلوگیری می کنند. برخی از داروهای رایج آنتی هیستامین شامل کلرفنیرامین، ستیریزین، دیفن هیدرامین، دسلوراتادین، فکسوفنادین و لوراتادین هستند. توجه داشته باشید که استفاده از این داروها برای کودکان زیر ۶ سال و زنان باردار بدون مشورت با پزشک ممنوع است.

درمان آبریزش بینی در سرماخوردگی

آبریزش بینی یکی از علائم رایج و اصلی سرماخوردگی است که معمولاً با سرفه، عطسه، گلودرد و گرفتگی بینی همراه می شود. برای درمان آبریزش بینی ناشی از سرماخوردگی در خانه، استفاده از دستگاه بخور، دوش آب گرم و نوشیدن دمنوش های گیاهی ضداحتقان بسیار موثر است. همچنین استراحت کافی، هیدراته نگه داشتن بدن، شست وشوی مرتب دست ها با آب و صابون و ضدعفونی کردن سطوح خانه، روند بهبودی را سرعت می بخشد.

اگر علائم ادامه داشت، مراجعه به پزشک و استفاده از داروهای مناسب مانند آنتی هیستامین ها (ستیریزین، دیفن هیدرامین، دسلوراتادین، فکسوفنادین و لوراتادین) می تواند به درمان آبریزش بینی کمک کند.

درمان آبریزش بینی در دوران بارداری

آبریزش بینی و گرفتگی بینی در دوران بارداری به خصوص در ماه های آخر، یک مشکل شایع است که ممکن است بدون وجود بیماری هایی مثل سرماخوردگی یا آنفولانزا رخ دهد. این مشکل معمولاً به دلیل تغییرات هورمونی بدن زنان باردار ایجاد می شود و معمولاً تا دو هفته پس از زایمان برطرف می گردد.

برای کاهش آبریزش بینی در بارداری می توانید از روش های خانگی مانند شست وشوی بینی، ورزش ملایم، افزایش مصرف مایعات، خوابیدن به حالت صاف و استفاده از دستگاه بخور بهره ببرید. همچنین در موارد شدید، استفاده از اسپری های ضداحتقان مانند اکسی متازولین و سینکس تنها با تجویز و نظر پزشک مجاز است.

درمان آبریزش بینی کودکان

آبریزش بینی و گرفتگی بینی از مشکلات رایج بین کودکان است که تقریباً همه ی والدین حداقل یک بار با آن مواجه شده اند. پس از شناسایی علت آبریزش بینی کودک، می توانید با استفاده از روش های ساده خانگی به بهبود شرایط کمک کنید.

استفاده از دستگاه بخور، حفظ سطح آب بدن کودک، مصرف قطره بینی بدون ترکیبات دارویی، بخور آب گرم و تشویق کودک به استراحت، از جمله روش های موثر در درمان آبریزش بینی کودکان هستند. همچنین برای بهبود کیفیت خواب کودک، توصیه می شود سر او را با چند بالش کوچک بالاتر بیاورید تا تنفس راحت تر شود. در صورت وجود آلرژی، بهتر است کودک را از مواجهه با آلرژن های محرک دور نگه دارید.

توجه داشته باشید که برای کودکان زیر ۶ سال، استفاده از داروهای بدون نسخه برای درمان آبریزش بینی مجاز نیست، زیرا ممکن است عوارض جانبی و تأثیرات معکوس داشته باشد. در صورتی که پس از استفاده از روش های خانگی علائم کودک بهبود نیافت و با مشکلاتی مانند تب بالا، درد شدید بدن، خس خس سینه هنگام تنفس یا خونریزی بینی همراه شد، حتماً سریعاً به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.

درمان آبریزش بینی نوزادان

آبریزش بینی در نوزادان، مشابه بزرگسالان و کودکان، یک مشکل رایج است که می تواند به دلایل مختلفی مانند سرماخوردگی، حساسیت، آلرژی یا وجود جسم خارجی در بینی ایجاد شود؛ اما تشخیص دقیق علت این عارضه باید توسط پزشک متخصص اطفال انجام شود.

برای درمان آبریزش بینی نوزاد، استفاده از اسپری یا قطره سالین (محلول استریل آب و نمک) توصیه می شود. توجه داشته باشید که این محلول نباید شامل هیچ ترکیب دارویی دیگری باشد تا برای نوزادان ایمن باشد. همچنین، مصرف داروهای مخصوص بزرگسالان و کودکان بالای ۶ سال برای نوزادان به هیچ وجه مجاز نیست و فقط پزشک متخصص اطفال می تواند داروی مناسب را برای نوزاد شما تجویز کند.

سخن پایانی

شناخت دقیق علت بروز آبریزش بینی و به کارگیری راهکارهای پیشگیری و درمان مناسب، نقش مهمی در بهبود سریع این مشکل و کاهش ناراحتی های ناشی از آن دارد. همانطور که اشاره شد، آبریزش بینی معمولاً یک عارضه جدی نیست، اما در صورتی که این وضعیت بیش از یک ماه ادامه پیدا کند یا شدت آن افزایش یابد، حتماً باید به پزشک متخصص مراجعه نمایید تا درمان دقیق تری دریافت کنید و از بروز مشکلات جدی تر پیشگیری شود.