آلرژی غذایی کودکان؛ روش های تشخیص، علائم و مدیریت آلرژی نوزاد و کودک

آلرژی غذایی کودکان یکی از مشکلات شایع دوران کودکی است که می تواند نگرانی های زیادی برای والدین ایجاد کند. بسیاری از والدین متوجه می شوند که فرزندشان پس از خوردن برخی مواد غذایی دچار علائمی مانند کهیر، تهوع، استفراغ یا مشکلات گوارشی می شود. اگر این واکنش ها پس از هر بار مصرف همان ماده غذایی تکرار شود، احتمالاً کودک به آن ماده دچار آلرژی غذایی است و باید از مصرف آن پرهیز کند.

در این مطلب قصد داریم به بررسی کامل آلرژی غذایی کودکان، دلایل بروز آن، علائم رایج و راه های کنترل و پیشگیری از این مشکل بپردازیم تا والدین بتوانند با آگاهی بیشتر از سلامت فرزندشان محافظت کنند.

آلرژی غذایی چیست؟

آلرژی غذایی کودکان یکی از رایج ترین انواع آلرژی هاست و زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن کودک به اشتباه برخی مواد غذایی را به عنوان عامل مضر شناسایی می کند. در این حالت بدن واکنش دفاعی نشان داده و علائم آلرژیک بروز می کند.

اگرچه بیشتر واکنش های آلرژیک خفیف هستند، اما در بعضی موارد می توانند بسیار شدید و حتی خطرناک باشند. گاهی حتی مقدار کمی از ماده غذایی حساسیت زا می تواند موجب کهیر، مشکلات گوارشی، تورم راه های هوایی یا تنگی نفس شود.

در برخی کودکان، آلرژی غذایی ممکن است منجر به واکنشی بسیار شدید به نام آنافیلاکسی شود که یک وضعیت تهدیدکننده حیات محسوب می شود و نیاز به درمان فوری دارد.

آلرژی غذایی کودکان می تواند در هر سنی بروز پیدا کند و اگر به موقع شناسایی و مدیریت نشود، عوارض متعددی برای کودک و خانواده ایجاد خواهد کرد. شناخت علائم و پرهیز از مواد غذایی آلرژی زا نقش مهمی در پیشگیری از این واکنش ها دارد.

آلرژی غذایی در نوزادان

آلرژی غذایی نوزادان حتی از همان ماه های اول زندگی ممکن است بروز پیدا کند. در نوزادان، یکی از شایع ترین واکنش های آلرژیک مربوط به شیر خشک است. نوعی واکنش خاص به نام FPIES (سندرم آنتروکولیت القا شده با پروتئین غذایی) معمولاً در ۶ ماه اول زندگی در نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می شوند مشاهده می شود. این واکنش معمولاً چند ساعت پس از مصرف شیر خشک یا مواد غذایی آلرژی زا بروز کرده و با علائمی مثل استفراغ شدید و اسهال همراه است.

در برخی نوزادان نیز آلرژی به پروتئین شیر گاو در همان ماه های اول زندگی مشاهده می شود که می تواند باعث بروز مشکلات گوارشی و بی قراری شود.

نکته مهم این است که در شش ماه دوم زندگی، یعنی زمانی که تغذیه نوزاد به تدریج متنوع می شود و مصرف غذاهای کمکی آغاز می گردد، والدین باید دقت ویژه ای داشته باشند. توصیه می شود مواد غذایی جدید را به صورت تدریجی و با فاصله چند روز به رژیم غذایی نوزاد اضافه کنند. این کار کمک می کند اگر کودک به ماده ای آلرژی داشت، واکنش به موقع شناسایی و از بروز علائم شدید پیشگیری شود.

مدیریت صحیح آلرژی غذایی نوزادان از دوران نوزادی نقش مهمی در سلامت آنها دارد و والدین باید در صورت مشاهده هرگونه علامت آلرژیک، موضوع را سریعاً با پزشک متخصص کودکان در میان بگذارند.

آلرژی غذایی در کودکان

آلرژی غذایی کودکان یکی از مشکلات شایعی است که می تواند در هر سنی بروز پیدا کند. کودکان ممکن است پس از مصرف یک غذای جدید یا حتی غذایی که قبلاً بدون مشکل خورده اند، دچار واکنش های آلرژیک شوند. این واکنش ها می توانند از علائم خفیفی مثل خارش و کهیر تا واکنش های شدیدتر مانند مشکلات تنفسی متغیر باشند.

برخی مواد غذایی بیش از بقیه باعث بروز آلرژی در کودکان می شوند که مهم ترین آنها عبارتند از:

• شیر گاو
• تخم مرغ
• بادام زمینی
• انواع آجیل درختی (مثل گردو و فندق)
• ماهی
• صدف و غذاهای دریایی

تحقیقات نشان می دهد بیشتر کودکانی که به آلرژی غذایی مبتلا هستند، در دوران نوزادی اگزما را تجربه کرده اند. هرچه اگزما در سنین پایین تر ظاهر شود و شدت بیشتری داشته باشد، احتمال ابتلای کودک به آلرژی غذایی نیز افزایش می یابد.

شناسایی به موقع این حساسیت ها و مدیریت صحیح آنها نقش بسیار مهمی در جلوگیری از بروز واکنش های شدید دارد و والدین باید با آگاهی و دقت بیشتری به علائم آلرژی غذایی کودکان توجه کنند.

علائم آلرژی غذایی کودکان

آلرژی غذایی کودکان می تواند بخش های مختلف بدن مانند دستگاه تنفسی، گوارش، قلب و پوست را تحت تأثیر قرار دهد. معمولاً علائم آلرژی غذایی در کودکان از چند دقیقه تا یک ساعت پس از مصرف غذای آلرژی زا بروز می کند و ممکن است یک یا چند مورد از نشانه های زیر مشاهده شود:

• احتقان یا آبریزش بینی
• سرفه های مکرر
• اسهال
• سرگیجه یا احساس منگی
• خارش اطراف دهان، گوش یا صورت
• حالت تهوع
• بروز کهیر یا برجستگی های قرمز و خارش دار روی پوست
• اگزما یا ضایعات پوستی قرمز و ملتهب
• تنگی نفس یا مشکل در تنفس
• عطسه های پیاپی
• دل درد
• احساس طعم غیرعادی در دهان
• تورم لب ها، زبان یا صورت
• استفراغ
• خس خس سینه

علائمی که ممکن است کودکان خردسال بیان کنند:
گاهی کودکان کوچک نمی توانند احساس خود را واضح توضیح دهند. در چنین شرایطی ممکن است جملاتی بگویند که نشانه بروز واکنش آلرژیک است، مانند:

• «چیزی توی گلویم گیر کرده است.»
• «احساس می کنم زبانم بزرگ شده یا باد کرده است.»
• «دهانم می خارد.»
• «همه چیز دور سرم می چرخد.»

بسیاری از والدین تنها زمانی متوجه آلرژی غذایی کودک خود می شوند که کودک برای اولین بار غذایی آلرژی زا را مصرف کرده و واکنش نشان می دهد. به همین دلیل ضروری است که والدین، معلمان، پرستاران کودک و هر کسی که با کودک وقت می گذراند، علائم آلرژی غذایی را به خوبی بشناسند تا در صورت بروز واکنش سریعاً اقدام کنند.

مطلب مشابه: کهیر پوستی چیست و چرا ایجاد می شود؟ روش های درمان کهیر

روش های تشخیص آلرژی غذایی کودکان

اگر مشکوک هستید که فرزندتان به آلرژی غذایی مبتلاست، بهترین اقدام مراجعه به پزشک متخصص است. تشخیص آلرژی غذایی کودکان نیازمند بررسی دقیق است و هرگز نباید بدون مشورت با پزشک، برخی غذاها را به طور کامل از رژیم غذایی کودک حذف کرد؛ زیرا حذف بی دلیل مواد غذایی می تواند باعث کمبودهای تغذیه ای و تأثیر منفی بر رشد و سلامت کودک شود.

پزشک برای اطمینان از وجود آلرژی غذایی در کودکان ممکن است یک یا چند روش تشخیصی زیر را توصیه کند:

• تست پوستی (Skin Prick Test): در این آزمایش، مقادیر بسیار کمی از مواد غذایی مشکوک به آلرژی روی پوست بازوی کودک قرار داده می شود. اگر در مدت حدود ۲۰ دقیقه واکنشی مثل قرمزی، خارش یا برآمدگی در محل تست مشاهده شود، نتیجه آزمایش مثبت خواهد بود.
• آزمایش خون (Blood Test): در برخی موارد، کودک ممکن است داروهایی مصرف کند که نتیجه تست پوستی را تحت تأثیر قرار می دهد. در این شرایط، پزشک انجام آزمایش خون را پیشنهاد می کند. این تست بررسی می کند که آیا سیستم ایمنی بدن کودک به یک ماده غذایی خاص واکنش نشان می دهد یا خیر.

با استفاده از این روش های تشخیصی، پزشک می تواند نوع و شدت آلرژی غذایی کودکان را مشخص کرده و برنامه درمانی یا رژیم غذایی مناسب را برای مدیریت بهتر این مشکل ارائه دهد.

مدیریت آلرژی غذایی کودکان

در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای آلرژی غذایی کودکان وجود ندارد. به همین دلیل، والدین باید یاد بگیرند چگونه این مشکل را به بهترین شکل مدیریت کنند. مدیریت آلرژی غذایی کودک شامل دو مرحله مهم است:

مرحله اول: اجتناب کامل از غذاهای حساسیت زا

مطمئن ترین راه برای جلوگیری از بروز علائم آلرژی غذایی، پرهیز از مصرف مواد غذایی محرک است. در کودکان خردسال که تحت مراقبت مستقیم والدین یا پرستار هستند، کنترل رژیم غذایی ساده تر است؛ اما با بزرگ تر شدن کودک و افزایش استقلال او در انتخاب غذا، این موضوع پیچیده تر می شود.

مرحله دوم: آمادگی برای درمان واکنش آلرژیک در مواقع اضطراری

حتی اگر تمام تلاش خود را برای حذف غذای حساسیت زا انجام دهید، احتمال دارد کودک به طور تصادفی آن را مصرف کند. در چنین شرایطی، باید برای مدیریت واکنش آلرژیک آماده باشید.

• آنتی هیستامین ها می توانند علائم خفیف مانند خارش یا کهیر را کاهش دهند.
• برای علائم شدیدتر مانند تورم گلو، خس خس سینه یا مشکل در تنفس، تزریق فوری اپی نفرین ضروری است. اپی نفرین دارویی حیاتی برای جلوگیری از واکنش های آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) محسوب می شود.
• پس از تزریق اپی نفرین، کودک باید فوراً به اورژانس منتقل شود تا تحت مراقبت های پزشکی قرار گیرد.

نکات مهم برای والدین و مراقبان کودک

• تنها راه مطمئن برای پیشگیری از علائم آلرژی غذایی کودکان، پرهیز کامل از غذاهای محرک است.
• زمانی که کودک به سن مدرسه می رسد، ضروری است اطلاعات کامل در مورد آلرژی غذایی او به پرسنل مدرسه داده شود. معلمان و کادر مدرسه باید علائم آلرژی و راه های اولیه مقابله با واکنش آلرژیک را بشناسند.
• بهتر است در کیف کودک کارت شناسایی آلرژی یا دستبند هشدار پزشکی قرار داده شود تا در مواقع اضطراری به دیگران اطلاع رسانی کند.

با رعایت این نکات، والدین می توانند از بروز واکنش های شدید جلوگیری کرده و زندگی ایمن تری برای کودک خود فراهم کنند.

چه زمانی برای درمان آلرژی غذایی کودکان به اورژانس مراجعه کنیم؟

گاهی آلرژی غذایی کودکان می تواند به شکل یک واکنش شدید و خطرناک به نام آنافیلاکسی بروز کند. این وضعیت یک اورژانس پزشکی است و در صورت بروز، باید فوراً اقدام شود.

اگر کودک شما پس از خوردن غذای آلرژی زا دچار مشکل در تنفس یا بلع شد، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید و صبر نکنید تا علائم خودبه خود بهتر شوند. مهم ترین علائم آنافیلاکسی در کودکان:

• درد یا فشار در قفسه سینه
• گیجی یا احساس منگی
• غش کردن یا از دست دادن هوشیاری
• تنگی نفس یا خس خس سینه (گاهی به دلیل کمبود اکسیژن، پوست کودک آبی رنگ می شود)
• تورم لب ها، زبان یا گلو
• مشکل در بلع یا صحبت کردن
• ضعیف شدن یا کند شدن نبض
• واکنش های پوستی شدید مانند خارش شدید، کهیر و قرمزی گسترده پوست

در صورت بروز هر یک از این علائم، حتی اگر خفیف به نظر برسند، مراجعه فوری به اورژانس ضروری است. همچنین ممکن است پزشک برای کودک قلم یا آمپول اپی نفرین تجویز کند. والدین و مراقبان باید نحوه صحیح استفاده از اپی نفرین را یاد بگیرند تا در صورت بروز واکنش شدید، بتوانند قبل از رسیدن نیروهای امدادی جان کودک را نجات دهند.

تفاوت آلرژی غذایی و عدم تحمل غذایی در کودکان

وقتی کودک شما بعد از خوردن یک ماده غذایی دچار واکنش خاصی می شود، لزومی ندارد همیشه پای آلرژی غذایی در میان باشد. بسیاری از کودکان ممکن است در هضم برخی مواد غذایی مشکل داشته باشند، بدون اینکه سیستم ایمنی آنها درگیر شود. این وضعیت را عدم تحمل غذایی می نامند. تفاوت اصلی آلرژی غذایی و عدم تحمل غذایی در این است که:

• آلرژی غذایی سیستم ایمنی بدن را فعال می کند و می تواند باعث واکنش های شدید و حتی خطرناک مانند آنافیلاکسی شود.
• عدم تحمل غذایی معمولاً به مشکلات گوارشی محدود می شود و سیستم ایمنی را درگیر نمی کند.

عدم تحمل غذایی شایع تر از آلرژی غذایی است و حدود ۲۰ درصد از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می دهد.

چرا آلرژی غذایی خطرناک تر است؟ زیرا در آلرژی غذایی کودکان حتی مقدار کمی از غذای حساسیت زا می تواند واکنش جدی ایجاد کند و کودک باید کاملاً از مصرف آن غذا پرهیز کند؛ اما در مورد عدم تحمل غذایی، اغلب کودکان می توانند مقدار کمی از آن ماده غذایی را بدون مشکل مصرف کنند.

رایج ترین انواع عدم تحمل غذایی در کودکان

• عدم تحمل لاکتوز (ناتوانی در هضم قند شیر)
• حساسیت به گلوتن (مشکل در هضم پروتئین موجود در گندم و جو)
• عدم تحمل افزودنی های غذایی (مثل نگهدارنده ها یا رنگ های مصنوعی)

با شناخت درست تفاوت آلرژی غذایی کودکان و عدم تحمل غذایی، والدین می توانند بهترین تصمیم را برای رژیم غذایی فرزندشان بگیرند و از حذف غیرضروری مواد غذایی یا بروز واکنش های خطرناک پیشگیری کنند.

جمع بندی

آلرژی غذایی کودکان یکی از مشکلات شایع و مهم دوران کودکی است که با واکنش های مختلفی مانند کهیر، تهوع، استفراغ و حتی مشکلات تنفسی همراه است. تشخیص دقیق و به موقع این حساسیت ها به کمک پزشک و انجام تست های تخصصی ضروری است. مهم ترین راه مدیریت آلرژی غذایی، اجتناب کامل از مصرف مواد حساسیت زا و آمادگی والدین برای مقابله با واکنش های احتمالی است. همچنین تفاوت آلرژی غذایی با عدم تحمل غذایی باید به خوبی شناخته شود تا مراقبت های مناسب انجام شود. آگاهی والدین و محیط های آموزشی نقش کلیدی در سلامت و ایمنی کودکان دارد.