همه چیز در مورد لرزش دست و درمان آن (انواع لرزش و داروهای باعث لرزش)

در جهان امراض، مطابق تعریفی که وجود دارد، لرزش دست یک اختلال حرکتی غیرارادی است که به صورت حرکات ریتمیک و مداوم در دست ها بروز می کند. این پدیده معمولاً ناشی از اختلالات عصبی است که می توانند در سیستم عصبی مرکزی یا محیطی رخ دهند. لرزش دست می تواند به دلایل مختلفی از جمله بیماری های عصبی مزمن همچون پارکینسون، لرزش اساسی، آسیب های مغزی، اختلالات متابولیک یا مصرف برخی داروها ایجاد شود.

شدت و نوع لرزش دست به عوامل متعددی همچون نوع بیماری، وضعیت جسمانی فرد و شرایط محیطی بستگی دارد. این لرزش ها می توانند در وضعیت های مختلفی از جمله در حال استراحت، در حین حرکت یا در حین انجام فعالیت های دقیق بروز کنند و ممکن است تأثیرات زیادی بر کیفیت زندگی فرد بگذارند. در خصوص نحوه درمان لرزش دست و دلایل ایجاد آن، نکاتی را در ادامه واکاوی خواهیم کرد.

لرزش دست چیست؟

لرزش دست یا «ترمور» (Tremor) به حرکت غیرارادی و پیوسته ای اطلاق می شود که در آن دست ها به طور ناپایدار و متناوب می لرزند. این پدیده معمولاً به دلیل اختلالات عصبی و در پی تحریکات غیرطبیعی در سیستم عصبی مرکزی ایجاد می شود. لرزش دست ممکن است در حالت استراحت یا هنگام حرکت رخ دهد و به طور معمول از نوعی خاصیت سینوسی برخوردار است که با فرکانس های خاصی تکرار می شود.

عوامل متعددی می توانند موجب این اختلال شوند، از جمله بیماری هایی مانند پارکینسون، ام اس، لرزش اساسی (Essential Tremor)، آسیب های مغزی و مصرف برخی داروها. لرزش دست در برخی موارد ممکن است با بیماری های متابولیک و یا اختلالات روانی نیز مرتبط باشد. در تشخیص دقیق علت، معمولاً به معاینه بالینی و آزمایش های تشخیصی نیاز است.

انواع لرزش دست

لرزش دست به انواع مختلفی تقسیم می شود که هر کدام از آنها ویژگی های خاص خود را دارند و می توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند. این لرزش ها ممکن است در زمان های مختلفی از روز و تحت شرایط مختلف بروز کنند. تشخیص دقیق نوع لرزش نیازمند بررسی علائم بالینی و تجزیه و تحلیل دقیق توسط پزشک است. برای درمان نخست لازم است که نوع لرزش دست یا ترمور تشخیص داده شود.

لرزش استراحت (Resting Tremor)

لرزش استراحت یکی از انواع رایج لرزش دست است که معمولاً در بیماری پارکینسون دیده می شود. این نوع لرزش زمانی اتفاق می افتد که فرد در حال استراحت و آرامش است، به ویژه زمانی که دست ها بی حرکت قرار دارند. لرزش معمولاً در نواحی خاصی از بدن مانند انگشتان یا مچ دست شروع می شود و ممکن است به تدریج به سایر قسمت های بدن سرایت کند.

این لرزش معمولاً با فرکانس پایین و ریتمیک است و به طور مداوم ادامه پیدا می کند. در افراد مبتلا به پارکینسون، این لرزش معمولاً در حالی که فرد در حال انجام فعالیت هایی مثل نوشتن یا راه رفتن است، کاهش می یابد.

لرزش هدفمند (Action Tremor)

لرزش هدفمند به لرزشی گفته می شود که در هنگام انجام یک فعالیت یا حرکت عمدی از بدن، مانند بلند کردن یک شیء یا نوشتن، بروز می کند. این نوع لرزش بیشتر در شرایطی که فرد در حال حرکت دادن دست یا انجام فعالیت های دقیق است، مشاهده می شود. لرزش هدفمند می تواند در افراد مبتلا به لرزش اساسی (Essential Tremor) یا دیگر اختلالات عصبی ظاهر شود. ویژگی بارز این نوع لرزش، تشدید آن در هنگام انجام حرکات دقیق است، به طوری که ممکن است انجام برخی وظایف روزمره برای فرد دشوار شود.

لرزش مداوم (Persistent Tremor)

لرزش مداوم به حالتی اطلاق می شود که لرزش دست ها به طور دائمی و بدون وقفه در هر شرایطی وجود داشته باشد. این لرزش معمولاً در بیماری هایی مانند لرزش اساس ی و برخی اختلالات مغزی مانند سکته های مغزی یا آسیب های مغزی مشاهده می شود. در این نوع لرزش، فرد حتی زمانی که در حال استراحت باشد، دست هایش دچار لرزش می شوند و این لرزش ممکن است به تدریج شدیدتر شود. شدت و میزان این لرزش ممکن است در طول زمان تغییر کند.

لرزش اساسی (Essential Tremor)

لرزش روانی (Psychogenic Tremor)

لرزش روانی به لرزش هایی اطلاق می شود که به دلیل اضطراب، استرس یا اختلالات روانی ایجاد می شوند. این نوع لرزش به طور معمول در افراد دچار اختلالات روانی شدید، مانند افسردگی یا اضطراب مزمن، مشاهده می شود. لرزش های روانی می توانند به شکل های مختلفی بروز کنند، از جمله لرزش هایی که به طور ناگهانی آغاز شده و با کاهش استرس یا اضطراب، کاهش می یابند. این نوع لرزش معمولاً با سایر اختلالات عصبی تفاوت دارد، چرا که ممکن است شدت آن به طور مستقیم به وضعیت روانی فرد بستگی داشته باشد.

لرزش پس از تمرین (Postural Tremor)

لرزش پس از تمرین به نوعی از لرزش اطلاق می شود که زمانی که فرد تلاش می کند تا در وضعیت ایستاده یا بدون حرکت باقی بماند، بروز می کند. این لرزش معمولاً به طور خاص در فعالیت هایی که نیازمند نگه داشتن وضعیت بدن در وضعیت ثابت است، به وقوع می پیوندد.

این نوع لرزش می تواند به علت اختلالات عصبی یا آسیب به سیستم عصبی محیطی ایجاد شود. همچنین، لرزش پس از تمرین ممکن است در نتیجه کاهش توازن و قدرت عضلانی در افراد مسن یا کسانی که در معرض بیماری های عصبی قرار دارند، بیشتر مشاهده شود.

روش های درمان لرزش دست

درمان لرزش دست به نوع و علت آن بستگی دارد. درمان می تواند شامل داروها، درمان های غیر دارویی یا حتی جراحی باشد. در بسیاری از موارد، هدف از درمان کاهش شدت لرزش ها و بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا است. هرچند درمان های مختلفی برای مدیریت لرزش دست وجود دارد، انتخاب درمان مناسب به شدت و نوع لرزش، تشخیص دقیق بیماری زمینه ای و شرایط شخصی بیمار بستگی دارد.

دارو درمانی

داروهای مختلفی برای درمان لرزش دست بسته به نوع و علت آن استفاده می شود. یکی از داروهای رایج در درمان لرزش های هدفمند، مانند لرزش اساسی، داروی «پروپرانولول» (Propranolol) است که یک بتابلوکر است و با کاهش تحریکات عصبی، شدت لرزش را کاهش می دهد.

علاوه بر این، داروی «پرگابالین» (Pregabalin) و «کربامازپین» (Carbamazepine) نیز ممکن است برای کنترل لرزش های اساسی تجویز شوند. در موارد بیماری پارکینسون، داروهایی مانند «لوودوپا» (Levodopa) و «دپاکین» (Dopamine agonists) برای کاهش لرزش های استراحت مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب ممکن است برای لرزش های روانی ناشی از استرس یا اضطراب تجویز شوند.

درمان با تحریک مغزی عمیق (DBS)

تحریک مغزی عمیق (DBS) یک روش جراحی است که در موارد شدید لرزش های مقاوم به دارو مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش، الکترودهایی در قسمت هایی از مغز که مسئول لرزش هستند، کاشته می شود. این الکترودها به یک دستگاه ایمپلنت شده در بدن متصل می شوند که سیگنال های الکتریکی به مغز ارسال می کند. این سیگنال ها می توانند فعالیت های غیرطبیعی در مغز را کاهش داده و به کنترل لرزش کمک کنند. درمان DBS معمولاً برای بیماری هایی مثل پارکینسون و لرزش اساسی موثر است و می تواند به شدت لرزش و بهبود عملکرد بیمار کمک کند.

روش های فیزیوتراپی و کاردرمانی

درمان های فیزیکی و کاردرمانی نقش مهمی در بهبود عملکرد دست ها و کاهش تأثیر لرزش ها دارند. فیزیوتراپی به تقویت عضلات و بهبود تعادل کمک می کند، در حالی که کاردرمانی به فرد کمک می کند تا به شیوه های مناسب برای انجام فعالیت های روزمره اش با وجود لرزش دست ها دست یابد.

برخی از تمرینات هدفمند برای تقویت عضلات و بهبود هماهنگی دست و چشم می توانند به فرد کمک کنند تا با لرزش ها بهتر کنار بیاید. همچنین، استفاده از وسایل کمکی مانند قلم های سنگین، ابزارهای خاص برای نوشتن و خوردن می تواند کمک کننده باشد.

مداخلات روان شناختی و درمان های رفتاری

در مواردی که لرزش دست ناشی از اضطراب، استرس یا اختلالات روانی است، درمان های روان شناختی مانند مشاوره، روان درمانی شناختی-رفتاری (CBT) و تکنیک های آرام سازی می تواند مفید باشد. این درمان ها به فرد کمک می کنند تا با عوامل استرس زا مقابله کند و از شدت لرزش ها بکاهد. همچنین، تکنیک هایی مانند مراقبه، یوگا و تمرینات تنفسی می توانند به کاهش اضطراب و لرزش کمک کنند. در برخی از افراد، درمان های روان شناختی می توانند نقش کلیدی در کاهش شدت و فراوانی لرزش ها ایفا کنند.

جراحی

در موارد بسیار شدید که سایر روش های درمانی تأثیر کافی نداشته اند، جراحی ممکن است در نظر گرفته شود. یکی از روش های جراحی برای درمان لرزش های مقاوم به درمان، روش «لواکتومی» (Thalamotomy) است که در آن بخشی از مغز که باعث لرزش می شود، به طور جزئی یا کامل تخریب می شود.

این عمل ممکن است در بیمارانی که مبتلا به لرزش های مقاوم به دارو هستند، مانند لرزش اساسی یا پارکینسون، مورد استفاده قرار گیرد. این روش به طور قابل توجهی می تواند لرزش را کاهش دهد، اما به دلیل ریسک های مرتبط با جراحی، معمولاً فقط در موارد بسیار شدید و در بیمارانی که درمان های دیگر به نتیجه نرسیده اند، انجام می شود.

تغییرات سبک زندگی و تغذیه

در برخی موارد، تغییرات سبک زندگی می توانند در کاهش شدت لرزش ها مؤثر باشند. مدیریت استرس، خواب کافی، و ورزش های سبک مانند پیاده روی می توانند به کاهش لرزش ها کمک کنند. در افرادی که به لرزش های دست ناشی از بیماری های خاص مانند پارکینسون مبتلا هستند، رژیم غذایی غنی از آنتی اکسیدان ها و مواد مغذی مفید برای سیستم عصبی مانند اسیدهای چرب امگا – ۳ ممکن است به تقویت عملکرد مغز و کاهش علائم کمک کند. همچنین، مصرف کم کافئین و اجتناب از مصرف مواد تحریک کننده می تواند در برخی موارد لرزش ها را کاهش دهد.

داروهای جایگزین و مکمل ها

در کنار درمان های استاندارد، برخی از بیماران ممکن است به داروهای گیاهی یا مکمل های غذایی به عنوان راهی برای کاهش لرزش ها روی آورند. برخی تحقیقات نشان داده اند که مکمل هایی مانند «ویتامین B12»، «مگنزیم»، «پروبیوتیک ها» و «آنتی اکسیدان ها» ممکن است به بهبود وضعیت عصبی کمک کنند و شدت لرزش ها را کاهش دهند. با این حال، استفاده از این درمان ها باید تحت نظارت پزشک انجام شود، زیرا ممکن است تداخلاتی با داروهای اصلی درمانی ایجاد کنند.

کمبود چه ویتامینی باعث لرزش دست می شود؟

به طور کلی، کمبود هر یک از این ویتامین ها می تواند بر عملکرد عصبی تأثیر بگذارد و باعث لرزش دست ها یا سایر مشکلات حرکتی شود. بنابراین، اطمینان از دریافت کافی ویتامین های مورد نیاز از طریق تغذیه مناسب یا مکمل های غذایی برای حفظ سلامت عصبی اهمیت دارد.

کمبود ویتامین B12

کمبود ویتامین B12 می تواند موجب اختلالات عصبی شود که در برخی موارد به لرزش دست ها یا حتی سایر علائم عصبی مانند ضعف عضلانی، بی حسی و مشکلات تعادلی منجر گردد. ویتامین B12 نقش کلیدی در عملکرد صحیح سیستم عصبی ایفا می کند و کمبود آن باعث آسیب به اعصاب می شود. در نتیجه، این آسیب ها می توانند به ایجاد لرزش ها و دیگر مشکلات حرکتی منجر شوند. درمان با مکمل های ویتامین B12 معمولاً به کاهش علائم عصبی کمک می کند.

کمبود ویتامین D

ویتامین D در سلامت عصبی و عضلانی نقش مهمی دارد. تحقیقات نشان داده اند که کمبود ویتامین D می تواند به اختلالات حرکتی و لرزش دست ها منجر شود. این ویتامین به حفظ عملکرد صحیح سیستم عصبی و عضلات کمک می کند و کمبود آن می تواند سبب ضعف عضلانی، افزایش حساسیت به درد و حتی لرزش در دست ها و اندام ها شود. مصرف مکمل های ویتامین D و قرار گرفتن در معرض نور خورشید می تواند به بهبود وضعیت کمک کند.

کمبود ویتامین E

اگرچه کمبود ویتامین E کمتر رایج است، ولی این کمبود نیز می تواند باعث اختلالات عصبی و لرزش دست ها شود. ویتامین E به عنوان یک آنتی اکسیدان مهم، به حفاظت از سلول های عصبی کمک می کند و کمبود آن می تواند منجر به مشکلات حرکتی و لرزش ها گردد. این نوع لرزش معمولاً در افراد با کمبود شدید ویتامین E دیده می شود.

کمبود ویتامین B1 (تیامین)

کمبود ویتامین B1 که به عنوان تیامین شناخته می شود، می تواند باعث آسیب به سیستم عصبی و در نتیجه لرزش های دست و مشکلات حرکتی شود. این نوع کمبود معمولاً در افراد با سوءتغذیه یا در بیمارانی که به مصرف الکل زیاد مبتلا هستند، مشاهده می شود. درمان این کمبود معمولاً شامل مصرف مکمل های تیامین است که می تواند به بهبود علائم کمک کند.

کدام داروها باعث لرزش دست می شود؟

برخی داروها می توانند به عنوان عارضه جانبی باعث لرزش دست شوند. این لرزش ها معمولاً به دلیل تأثیر دارو بر سیستم عصبی مرکزی یا محیطی، تغییر در انتقال دهنده های عصبی یا تأثیر مستقیم بر عضلات ایجاد می شوند. لرزش ناشی از دارو ممکن است خفیف یا شدید باشد و در برخی موارد پس از قطع دارو کاهش یابد.

داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب

برخی داروهای ضد افسردگی، به ویژه مهارکننده های بازجذب سروتونین (SSRI) مانند فلوکستین، سیتالوپرام و سرترالین، ممکن است باعث لرزش دست شوند. این داروها با تأثیر بر انتقال دهنده های عصبی مانند سروتونین، در برخی افراد می توانند لرزش های خفیف تا متوسط ایجاد کنند. همچنین، داروهای ضد اضطراب مانند بنزودیازپین ها در صورت مصرف طولانی مدت و قطع ناگهانی می توانند لرزش دست را به عنوان یکی از علائم ترک ایجاد کنند.

داروهای ضد روان پریشی (آنتی سایکوتیک ها)

داروهای ضد روان پریشی مانند هالوپریدول، کلوزاپین و ریسپریدون ممکن است باعث لرزش دست شوند. این داروها که برای درمان بیماری هایی مانند اسکیزوفرنی و اختلالات دو قطبی استفاده می شوند، می توانند بر سیستم دوپامینرژیک مغز تأثیر گذاشته و منجر به علائمی مانند لرزش شوند. این نوع لرزش معمولاً شبیه به لرزش بیماری پارکینسون است و ممکن است پس از قطع دارو کاهش یابد.

داروهای ضد تشنج (آنتی اپی لپتیک ها)

برخی از داروهای ضد تشنج مانند والپروات (والپروئیک اسید) و لاموتریژین می توانند باعث لرزش دست شوند. این داروها که برای کنترل تشنج و درمان برخی اختلالات عصبی مورد استفاده قرار می گیرند، ممکن است در برخی افراد باعث بروز لرزش های خفیف تا متوسط شوند. در صورتی که لرزش دست ناشی از این داروها باشد، پزشک ممکن است دوز دارو را تنظیم کند یا داروی جایگزینی تجویز نماید.

داروهای گشادکننده برونش (Bronchodilators)

برخی داروهای مورد استفاده در درمان آسم و بیماری های مزمن انسدادی ریه (COPD)، مانند سالبوتامول (آلبوترول) و سالمترول، می توانند باعث لرزش دست شوند. این داروها از طریق تحریک گیرنده های بتا-آدرنرژیک باعث گشاد شدن راه های هوایی می شوند، اما در برخی بیماران می توانند منجر به افزایش تحریک عضلانی و ایجاد لرزش شوند. این نوع لرزش معمولاً گذرا است و پس از متابولیزه شدن دارو در بدن کاهش می یابد.

داروهای تحریک کننده سیستم عصبی مرکزی (مانند کافئین و آمفتامین ها)

داروهای محرک مانند متیل فنیدات (ریتالین) و آمفتامین ها که برای درمان بیش فعالی و نقص توجه (ADHD) استفاده می شوند، ممکن است باعث افزایش فعالیت سیستم عصبی مرکزی و در نتیجه لرزش دست شوند. این داروها می توانند باعث افزایش تنش عضلانی و تحریک بیش از حد سیستم عصبی شوند، که منجر به لرزش های ظریف در انگشتان و دست ها می شود.

داروهای کاهنده فشار خون (Beta-Blockers و Calcium Channel Blockers)

برخی داروهای کاهش دهنده فشار خون مانند نیفدیپین و آملودیپین ممکن است باعث لرزش دست شوند. در برخی موارد، این داروها به دلیل تأثیر بر سیستم قلبی عروقی و کاهش بیش از حد فشار خون می توانند باعث ضعف عضلانی و لرزش شوند. جالب است که در مقابل، برخی بتابلوکرها مانند پروپرانولول برای درمان لرزش های اساسی تجویز می شوند، اما در موارد خاص، ممکن است خودشان نیز در برخی بیماران باعث لرزش شوند.

کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids)

داروهای استروئیدی مانند پردنیزولون و دگزامتازون که برای درمان بیماری های خودایمنی، التهابی و آلرژیک تجویز می شوند، ممکن است در برخی افراد باعث لرزش دست شوند. این لرزش معمولاً به دلیل تأثیر استروئیدها بر متابولیسم بدن، افزایش تحریک سیستم عصبی و تغییرات در سطح قند خون رخ می دهد. لرزش ناشی از کورتیکواستروئیدها معمولاً وابسته به دوز مصرفی است و در صورت کاهش دوز، علائم آن کاهش می یابد.

داروهای ضد تیروئید و داروهای تأثیرگذار بر متابولیسم تیروئید

برخی داروهای مورد استفاده برای درمان پرکاری تیروئید مانند متی مازول و پروپیل تیواوراسیل می توانند با تغییر در عملکرد هورمون های تیروئید باعث لرزش دست شوند. علاوه بر این، مصرف بیش از حد داروهای جایگزین هورمون تیروئید مانند لووتیروکسین نیز می تواند منجر به علائم مشابه پرکاری تیروئید از جمله لرزش دست، افزایش ضربان قلب و بی قراری شود.

داروهای ضد پارکینسون (Levodopa و Dopamine Agonists)

برخی از داروهای مورد استفاده در درمان بیماری پارکینسون، مانند لوودوپا و پرامیپکسول، ممکن است در برخی موارد باعث لرزش های دست شوند. این داروها با تأثیر بر میزان دوپامین در مغز می توانند موجب لرزش های غیرقابل کنترل شوند، به ویژه زمانی که دوز داروها بیش از حد باشد یا بدن به آن ها واکنش بیش از حد نشان دهد.

داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی

برخی داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند سیکلوسپورین که برای جلوگیری از رد پیوند عضو یا درمان بیماری های خودایمنی استفاده می شوند، ممکن است باعث لرزش دست شوند. این داروها می توانند عملکرد طبیعی اعصاب محیطی را تحت تأثیر قرار داده و در برخی موارد منجر به لرزش های غیرارادی شوند.

سخن پایانی

لرزش دست یک حرکت غیرارادی و پیوسته است که می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد و به دلایل متنوعی همچون اختلالات عصبی، مصرف داروها، استرس و یا بیماری های زمینه ای ایجاد شود. این پدیده می تواند در وضعیت های مختلفی مانند استراحت یا حرکت بروز کند و انواع مختلفی همچون لرزش استراحتی، هدفمند، مداوم، و پس از تمرین دارد.

برخی از مهم ترین علل لرزش دست شامل بیماری هایی مانند پارکینسون، لرزش اساسی، اختلالات متابولیک و کمبود ویتامین ها هستند. علاوه بر این، برخی داروها نیز می توانند به عنوان عارضه جانبی باعث لرزش دست شوند. درمان لرزش دست بستگی به علت اصلی آن دارد و می تواند شامل داروهای خاص، درمان های جراحی مانند تحریک مغزی عمیق، فیزیوتراپی، و در موارد خاص درمان های روانشناختی باشد.