برای تشخیص زودهنگام بیماری، به‌ویژه بیماری‌های خطرناکی مثل انواع سرطان، مهم است که علائم و نشانه‌های شایع چنین بیماری‌هایی را بشناسیم تا بتوان با درمان به‌موقع، از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به انواع سرطان را دارند، بیشتر از هر کسی باید نشانه‌ها را جدی بگیرند. از آنجا که سرطان مغز یکی از انواع بیماری‌های خطرناک و درحال گسترش در کشور ماست، با مشخص‌شدن هر یک از علائم این بیماری در بدن، باید فوراً به پزشک متخصص مراجعه فرمایید.
البته، اغلب علائم اولیه سرطان مغز شبیه به سردردهای معمولی و میگرن هستند که باعث می‌شود خیلی‌ها جدی نگیرند؛ اما کافی است برای شناخت بیشتر این بیماری خطرناک، نشانه‌های رایج آن را بشناسید تا به‌سرعت برای درمان آن توسط یک پزشک متخصص خوب اقدام نمایید. هرآنچه که درباره علائم اولیه و پنهان تومور مغزی باید بدانید را در ادامه به‌طور کامل توضیح خواهیم داد.
علائم اولیه تومور مغزی چیست؟
فهرست مطالب
تومور ممکن است در ابتدا علائم واضحی نداشته باشد و به‌طور پنهانی ظاهر شود. درصورتی‌که به این بیماری مبتلا شوید، ممکن است مدت زمانی را بدون بروز علائم سپری کنید و از وجود این ضایعه در مغز خود بی‌خبر باشید. به همین دلیل، انجام چکاپ‌های منظم برای همه توصیه می‌شود.
علائم تومور مغزی می‌تواند بسته به اندازه، سرعت رشد و محل آن متفاوت باشد. به‌عنوان مثال، توموری که در بخش بزرگ و بیرونی مغز، معروف به قشر مغز قرار دارد، می‌تواند علائمی ازجمله مشکلات گفتاری یا بینایی تا ضعف و بی‌حسی در یک طرف بدن را ایجاد کند.
صرف نظر از اینکه تومورها بدخیم یا خوش‌خیم هستند، هرگونه نشانه‌ای از تومور مغزی نیاز به توجه فوری دارد. در همین راستا، در ادامه به بررسی هر یک از نشانه‌های شایع سرطان مغز خواهیم پرداخت.
شایع‌ترین علائم تومور مغزی
اول از همه، باید بدانید که هر سردردی نشانه ابتلا به این بیماری نیست! حتماً اولین نشانه‌ای که از سرطان مغز در ذهن شما شکل می‌گیرد، سردرد است؛ اما هر سردردی نباید باعث نگرانی شما شود. سردردها می‌توانند دلایل متفاوتی داشته باشند و ممکن است یک میگرن گذرا یا حتی یک سردرد کوتاه‌مدت به‌خاطر درد گردن باشد. این نوع سردردها با مصرف مسکن به‌سرعت کاهش می‌یابد. سردردهای شما زمانی می‌توانند نگران‌کننده باشند که مدت زمان طولانی ادامه پیدا کنند و با سایر مشکلات به‌ویژه اختلالات عصبی همراه باشند. در این مرحله می‌توان سردرد را یکی از علائم سرطان مغزی در نظر گرفت. علاوه‌بر سردرد، این بیماری نشانه‌های دیگری هم دارد که شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:
تشنج
تشنج زمانی رخ می‌دهد که تومورها با سیگنال‌های الکتریکی بین سلول‌های عصبی تداخل ایجاد می‌کند یا آن‌ها را مختل یا تشدید می‌کنند. بسته به محل تومور، تشنج می‌تواند به‌صورت کلی، کل بدن یا ناحیه خاصی را تحت تأثیر قرار دهد، که ممکن است منجربه اسپاسم در یک گروه خاص از عضلات یا تأثیر بر اعصاب خاص شود. گاهی اوقات تشنج می‌تواند حس عجیبی ایجاد کند که بعدها قادر به توصیف آن نخواهید بود و حتی ممکن است فاز بعدی را به خاطر نیاورید. به این نوع تشنج‌ها، تشنج‌های کانونی می‌گویند. تشنج‌های جزئی احتمالاً در مراحل اولیه تومور مغزی شایع‌تر هستند. برخی افراد ممکن است قبل از تشنج یک علامت هشدار مثل سردرد، حالت تهوع یا سرگیجه را تجربه کنند.
استفراغ
تهوع و استفراغ مداوم که دلیلی مشخصی هم ندارد، می‌تواند نشانه‌ای از این بیماری باشد. این استفراغ‌ها اغلب در صبح یا هنگامی که موقعیت خود را تغییر می‌دهید، رخ می‌دهند. دلیل اصلی حالت تهوع، افزایش فشار در داخل جمجمه است که شروع حرکت فرد می‌تواند آن را تحریک کند.
طبق آمار و بررسی‌های انجام‌شده، 40 درصد از بیماران با تومورهای اولیه و متاستاتیک، از استفراغ و حالت تهوع شکایت داشتند. بدین ترتیب، می‌توان نتیجه گرفت که استفراغ، نشانه مشترک این بیماری در مراحل مختلف است.
اختلالات بینایی
در برخی موارد، تومور مغزی ممکن است عصب بینایی را تحت تأثیر قرار دهد. این عصب وظیفه انتقال پیام‌های بین چشم و مغز را بر عهده دارد. همچنین ممکن است اعصاب کنترل‌کننده حرکات چشم، که به‌عنوان اعصاب کرانیال شناخته می‌شوند، نیز تحت تأثیر قرار گیرند. برخی از مشکلات چشمی شامل موارد زیر می‌شوند:
- پاپیلدمی (متورم‌شدن عصب بینایی)
- از دست دادن بینایی
- دوبینی
- نیستاگموس (حرکت سریع و غیرقابل کنترل چشم‌ها)
- دید تونلی
- کوری
- تغییر شخصیت
اختلالات گفتاری و شنیداری
از دست دادن ناگهانی مهارت‌های ارتباطی می‌تواند نشان‌دهنده وجود تومور مغزی باشد. ممکن است دچار خجالت شوید، لکنت پیدا کنید، ناگهانی و بی‌مقدمه صحبت کنید، در استفاده از کلمات مناسب مشکل داشته باشید، از کلمات نامناسب استفاده کنید، نام اشیاء معمول را فراموش کنید یا نتوانید یک جمله معنی‌دار بسازید. گاهی اوقات ممکن است به‌صورت روان صحبت کنید، اما گفتارتان با واژه‌های غیرمرتبط پر شود. همچنین ممکن است قادر به نوشتن باشید، اما نتوانید آنچه را نوشته‌اید بخوانید.
البته این علائم می‌توانند نشانه یک سکته مغزی یا حمله میگرنی باشند؛ در هر صورت، حتماً چنین علائمی را جدی بگیرید و در اولین فرصت به یک پزشک متخصص باتجربه مراجعه کنید.
از دست دادن حافظه
این بیماری به‌ویژه اگر تومور در لبه‌های پیشانی و تمپورال تشکیل شده باشد، می‌تواند حافظه شما درباره افراد، مکان، اشیاء و حوادث را تحت تأثیر دهد. مشکل در به یاد آوردن هر نوع اطلاعاتی که پیش از تشخیص سرطان مغزی در شما وجود داشتند، به‌عنوان آمنیازی رتروگراد نیز شناخته می‌شود.
بعد از گسترش تومور مغزی ممکن است حتی قادر به یادآوری موضوعات مختلف نباشید. متأسفانه از دست دادن حافظه می‌تواند یکی از عوارض جانبی درمان این بیماری هم باشد.
خستگی زیاد
ممکن است دچار خستگی شدید بدنی شوید. این امر می‌تواند به‌علت تشنج، سردرد یا حالت تهوع باشد یا اینکه بدن شما انرژی زیادی را برای مبارزه با تومور مصرف کند. همچنین تومور می‌تواند کارهای ساده و روزمره شما را به یک چالش بزرگ تبدیل کند و میزان اضافی تمرکز و تلاشی که برای انجام این کارها صرف می‌کنید، انرژی شما را تحلیل ببرد.
این احساس خستگی معمولاً با خواب و استراحت برطرف نمی‌شود؛ هرچند با رشد تومور مغزی ممکن است بیش از حد بخوابید یا در طول روز خواب آلودگی داشته باشید. خستگی اغلب با تحریک‌پذیری، بی‌تفاوتی، افسردگی یا احساسات منفی در رابطه با خود و دیگران همراه است.
عدم تعادل
اگر در حفظ تعادل هنگام راه‌رفتن یا هماهنگی دست‌ها و پاها مشکل دارید، ممکن است این نشانه‌ها به‌دلیل وجود تومور مغزی باشد. این علائم ممکن است ناشی از تومور در مخچه، قشر مغزی یا لوب جانبی باشند، که هر یک به طرق مختلف مسئول هماهنگی حرکات هستند. تومور در ساقه مغز که بر شنوایی تأثیر می‌گذارد نیز می‌تواند باعث از دست دادن تعادل شود.
اگر تومور در لوب جانبی قرار داشته باشد، عدم تعادل ممکن است به‌دلیل بی‌حسی یا ضعف در یک سمت بدن ایجاد شود. همان‌طور که ساقه مغز و لوب قدامی مسئولیت کنترل حرکات عضلانی مربوط به بلع و صحبت‌کردن را بر عهده دارند، در صورت وجود تومور در این مناطق، بیماران ممکن است در انجام این فعالیت‌ها نیز دچار مشکل شوند.
سردرد تومور مغزی چگونه است؟
اگر سردردهای شما طولانی‌مدت و مداوم است و تغییرات شدیدی را تجربه می‌کنید، می‌تواند از جمله علائم تومور مغزی باشد، اما دو سؤال مطرح می‌شود:
- در این بیماری کجای سر درد می‌گیرد؟
- آیا سردرد تومورهای مغزی خطرناک است؟
توجه داشته باشید که سردردهای بسیار شدیدی که باعث می‌شوند از خواب بیدار شوید یا با تغییر حالت شما تغییر می‌کنند، نشانه‌های جدی برای سرطان مغز هستند. چنین سردردهایی با مسکن‌هایی مثل ایبوپروفن و استامینوفن نیز بهبود پیدا نمی‌کنند.
سردردهای این بیماری معمولاً در همان بخش از سر رخ می‌دهند که تومور در آن قرار دارد و خیلی کم پیش می‌آید که هر دو طرف سر، درد داشته باشند. بیمارانی که مبتلا به سرطان مغز هستند، سردردهای ضعیف تا شدیدی و البته بی‌وقفه‌ای را تجربه می‌کنند که در صورت کم‌نشدن، می‌توانند بسیار آزاردهنده باشند. راهکار چیست؟ در چنین شرایطی، حتماً به‌سرعت به پزشک مغز و اعصاب برای بررسی سردردهای خود مراجعه کنید.
چه افرادی بیشتر در خطر ابتلا به تومور مغز هستند؟
با اینکه همه افراد ممکن است به تومور مغزی مبتلا شوند، تحقیقات نشان داده‌اند که عواملی مانند افزایش سن، بیماری‌هایی مانند چربی خون، فشارخون و قند خون، مصرف زیاد الکل، سابقه خانوادگی، اضافه وزن و قرارگرفتن در معرض نور خورشید و اشعه‌های مضر می‌توانند ریسک ابتلا به این عارضه را چندین برابر کنند.
مطالعات نشان داده‌اند که معمولاً مردان بیشتر از زنان به این بیماری مبتلا می‌شوند. همچنین برخی اختلالات ژنتیکی مانند سندرم تورت و سندرم لی-فرومنی خطر ابتلا به تومور را افزایش می‌دهند. اگر شما هم در معرض خطر بالای ابتلا به این بیماری هستید، می‌توانید با تغییر سبک زندگی خود، از خطر تومورهای مغزی به‌طور قابل توجهی پیشگیری کنید.
از کجا بفهمم تومور مغزی دارم؟
نشانه‌های این بیماری می‌توانند چراغ قرمز باشند، اما برای اطمینان از ابتلا به بیماری، قطعاً به تشخیص پزشکی نیاز خواهید داشت. بررسی سابقه پزشکی فرد و معاینات عصبی توسط دکتر متخصص مغز و اعصاب، نیاز به انجام آزمایشات خاص را مشخص خواهد کرد. این آزمایشات شامل چک‌کردن بینایی، تعادل، شنوایی، قدرت و رفلکس می‌گردد. زمانی که اختلال در چند ناحیه رخ داده باشد، می‌تواند نشانه‌ای از وجود تومور در قسمتی از مغز باشد.
به‌طور کلی، تشخیص تومور مغزی با تست‌های زیر امکان‌پذیر است:
- سی‌تی‌اسکن: رایج‌ترین آزمایشی که برای تشخیص سرطان مغز استفاده می‌شود، سی‌تی‌اسکن است. در این روش، با تزریق رنگ به بدن فرد و با استفاده از دستگاه سی‌تی‌اسکن برای دستیابی به عکس‌های بهتری از ساختار داخلی مغز، وجود تومور یا عدم وجود آن مشخص می‌شود.
- تشخیص با MRI: این آزمایش نیز از حساسیت بالایی در تشخیص آناتومیک مغز برخوردار است. ام‌آر‌آی می‌تواند ساختار مغز را به‌طور دقیق‌تری نشان دهد. گاهی اوقات با استفاده از نمونه بافتی و این آزمایش، می‌توان از وجود تومور مطمئن شد.
- آزمایش خون: سرطان مغز می‌تواند با آزمایش خون شناسایی شود. تغییرات در شمارش گلبول‌های سفید ممکن است نشان‌دهنده وجود سرطان باشد. این سلول‌ها را می‌توان در آزمایش خون مشاهده کرد.
سایر آزمایش‌ها مانند بررسی الکترولیت‌ها و آزمایش مایع مغزی نخاعی می‌توانند به تشخیص تومور مغزی و سلول‌های غیرطبیعی یا افزایش فشار داخل جمجمه‌ای کمک کنند. این آزمایش‌ها در تعیین وضعیت سلامتی بیمار و تفکیک بین بیماری‌های سرطانی و غیرسرطانی مغز که علائم مشابهی دارند، مفید هستند.
آیا تومور بدخیم قابل درمان است؟
سرطان مغز یک بیماری تهاجمی است که در صورت عدم درمان می‌تواند به‌سرعت منجربه مرگ شود. برنامه‌های درمانی می‌توانند طول عمر بیمار را افزایش دهند و کیفیت زندگی او را تا حدودی بهبود بخشند. بااین‌حال، در بسیاری از موارد سرطان مغز درمان قطعی ندارد؛ بنابراین، اثرگذارتر از هر درمانی، این است که علائم و نشانه‌های اولیه بیماری را جدی بگیرید.
درمان تومور مغزی بسته به نوع، اندازه و محل تومور و همچنین وضعیت کلی سلامت فرد متفاوت است. هیپرترمی (گرما‌درمانی)، ایمونوتراپی (استفاده از سلول‌های ایمنی برای کشتن سلول‌های سرطانی خاص) و استروئیدها برای کاهش التهاب و تورم مغز، ازجمله روش‌های درمانی هستند که به سایر برنامه‌های درمان اضافه می‌شوند.
تیم درمان شامل انکولوژیست، متخصص مغز و اعصاب، متخصص خون، رادیولوژیست، جراح مغز و اعصاب، متخصص تغذیه، مددکار اجتماعی و متخصص فیزیوتراپی است. جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی روش‌های اصلی درمان برای اکثر سرطان‌های مغز به‌شمار می‌روند.
سخن پایانی
سردرهای مدام و طولانی، از دست دادن حافظه، اختلال در بینایی، مشکل در صحبت‌کردن و عدم تعادل را جدی بگیرید. وجود این علائم و تشدید آن‌ها می‌تواند نشانه‌ای از وجود تومور باشد. قطعاً این علائم به‌تنهایی نمی‌توانند خیلی خطرناک باشند؛ اما وجود چند نشانه با هم و سردردهایی که به‌خوبی به مسکن‌ها پاسخ نمی‌دهند، احتمال ابتلا به تومور مغزی را افزایش می‌دهند.
در صورت بروز علائم شایع تومور در مغز، حتماً باید مشاوره‌ای با بهترین پزشکان مغز و اعصاب داشته باشید. توصیه می‌کنیم تحت هر شرایطی، آرامش خود را حفظ کنید و غربالگری‌های لازم را به‌موقع انجام دهید تا در صورت ابتلا به بیماری، بتوانید درمان را به‌سرعت آغاز کنید.