دلایل ریزش آب دهان + از تاثیر دارو تا سردی معده بر ریزش آب دهان

ریزش آب دهان یکی از مشکلاتی است که ممکن است در سنین مختلف رخ دهد. در بزرگسالان، این وضعیت معمولاً به دلیل وجود بیماری های زمینه ای مانند سکته مغزی یا بیماری پارکینسون بروز می کند. این بیماری ها می توانند باعث ضعف یا اختلال در کنترل عضلات دهان و گلو شوند که در نتیجه آن، بزاق دهان به طور غیرارادی خارج می شود.

در کودکان نوپا نیز ریزش آب دهان پدیده ای طبیعی محسوب می شود، زیرا آن ها هنوز کنترل کامل بر عضلات دهان خود ندارند. با رشد و تکامل سیستم عصبی، این مشکل به مرور زمان کاهش می یابد. یکی دیگر از دلایل رایج ریزش آب دهان هنگام خواب، وضعیت نادرست بدن در زمان خوابیدن است. خوابیدن به پهلو یا شکم و همچنین باز ماندن دهان هنگام خواب، می تواند باعث خروج بزاق از دهان شود.

ریزش آب دهان نشانه چیست و چه عواملی در بروز آن نقش دارند؟

ریزش آب دهان معمولاً زمانی رخ می دهد که ترشح بزاق بیش از حد معمول باشد یا فرد نتواند بزاق را به درستی بلع یا کنترل کند. این عارضه می تواند در شرایط مختلفی ظاهر شود و به دلایل متنوعی بروز کند. در ادامه، به مهم ترین عوامل مؤثر در ریزش آب دهان اشاره می کنیم:

• رژیم غذایی: برخی مواد غذایی، به ویژه خوراکی هایی با اسیدیته بالا، باعث تحریک غدد بزاقی شده و میزان ترشح بزاق را افزایش می دهند. این افزایش بزاق در برخی افراد ممکن است به ریزش آب دهان منجر شود.
• سن و مراحل رشد: در کودکان خردسال، به ویژه در بازه سنی ۳ تا ۶ ماهگی، ریزش بزاق پدیده ای طبیعی است. همچنین در زمان دندان درآوردن، ترشح بزاق افزایش یافته و موجب ریزش آب دهان می شود که جای نگرانی ندارد و معمولاً با رشد کودک برطرف می شود.
• بیماری های زمینه ای: برخی بیماری ها می توانند به افزایش بزاق یا اختلال در کنترل آن منجر شوند، از جمله: رفلاکس معده به مری (GERD)، عفونت لوزه ها، آلرژی فصلی، سینوزیت مزمن، گلودرد استرپتوکوکی است. این مشکلات می توانند با تحریک دهان و گلو، باعث افزایش ترشح بزاق و در نتیجه ریزش آب دهان شوند.
• اختلالات عصبی و مغزی: افرادی که دچار سکته مغزی شده اند یا با بیماری های عصبی مانند پارکینسون دست وپنجه نرم می کنند، اغلب دچار مشکلاتی در بلع یا کنترل عضلات دهان هستند. در این موارد، ریزش آب دهان در بیداری بیشتر مشاهده می شود و نیازمند پیگیری پزشکی است.

ریختن آب دهان هنگام خواب نشانه چیست؟

ریزش آب دهان هنگام خواب یکی از مشکلات رایجی است که بسیاری از افراد تجربه می کنند. هرچند ممکن است بی ضرر به نظر برسد، اما گاهی می تواند نشانه ای از شرایط خاص در بدن باشد. در طول شب، بدن همچنان به تولید بزاق ادامه می دهد، اما میزان آن نسبت به روز کاهش می یابد. با این حال، اگر کنترل مناسب روی عضلات دهان وجود نداشته باشد یا وضعیت خواب مناسب نباشد، بزاق ممکن است از دهان خارج شود.

وضعیت بدن هنگام خواب

یکی از شایع ترین دلایل ریزش بزاق هنگام خواب، وضعیت خوابیدن است. خوابیدن به پهلو یا شکم باعث می شود بزاق در یک طرف دهان جمع شود و در صورت زیاد بودن آن، از دهان خارج گردد. در مقابل، وقتی به پشت می خوابید، نیروی جاذبه به نگه داشتن بزاق درون دهان کمک می کند و احتمال ریزش آن کاهش می یابد.

بنابراین، اگر با ریزش آب دهان در خواب مواجه هستید، بهتر است وضعیت خواب خود را بررسی و در صورت امکان اصلاح کنید. خوابیدن به پشت می تواند راهکاری ساده و مؤثر برای کاهش این مشکل باشد.

نقش بیماری های زمینه ای در ریزش آب دهان

یکی از عوامل مؤثر در ریزش آب دهان، وجود برخی بیماری های زمینه ای است که به طور مستقیم یا غیرمستقیم عملکرد تنفسی یا گوارشی بدن را مختل می کنند.

1. بیماری های تنفسی

بیماری هایی مانند:

باعث مسدود شدن راه های تنفسی بینی می شوند. در این شرایط، فرد مجبور به تنفس از طریق دهان خواهد بود که این موضوع معمولاً با افزایش ترشح بزاق همراه است. نتیجه آن، افزایش احتمال ریزش آب دهان در خواب یا بیداری است.

2. رفلاکس معده

یکی دیگر از علل مهم ریزش بزاق دهان، رفلاکس اسید معده است. در این بیماری، اسید معده به سمت مری بازمی گردد و باعث تحریک نواحی دهان و گلو می شود. این تحریک می تواند منجر به ترشح بیش از حد بزاق گردد. اگر علائم رفلاکس معده دارید، بهتر است برای بررسی دقیق تر به پزشک فوق تخصص گوارش مراجعه کنید.

تأثیر داروها و اختلالات خواب بر ریزش آب دهان

بسیاری از داروها، علاوه بر اثرات درمانی، ممکن است دارای عوارض جانبی نیز باشند. یکی از این عوارض می تواند افزایش ترشح بزاق و در نتیجه ریزش آب دهان باشد. داروهایی که بیشتر با این مشکل در ارتباط هستند، شامل موارد زیر می شوند:

• آنتی بیوتیک ها
• داروهای ضدافسردگی
• داروهای مربوط به درمان آلزایمر

اگر پس از شروع مصرف یک داروی خاص دچار افزایش بزاق یا ریزش آب دهان شدید، بهتر است موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید تا راهکار مناسب را پیشنهاد دهد.

آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب)

آپنه خواب نوعی اختلال تنفسی است که باعث می شود تنفس فرد در طول خواب به طور موقت متوقف شود. این بیماری معمولاً در افراد دارای اضافه وزن و سالمندان بیشتر مشاهده می شود. یکی از نشانه های شایع این اختلال، تنفس دهانی در خواب است که می تواند به ریزش آب دهان در هنگام خواب منجر شود.

در صورت مشکوک بودن به آپنه خواب، حتماً باید با یک متخصص مغز و اعصاب یا پزشک خواب مشورت کنید تا تشخیص و درمان مناسب انجام گیرد.

دندان قروچه و ارتباط آن با ریزش آب دهان در کودکان

یکی از دلایل ریزش آب دهان در خواب، به ویژه در کودکان، ممکن است دندان قروچه یا Bruxism باشد. در این حالت، کودک به صورت غیرارادی عضلات فک خود را منقبض می کند و دندان ها را بدون باز و بسته کردن فک، به هم می ساید.

عوامل متعددی می توانند باعث بروز دندان قروچه در خواب شوند، از جمله:

• وضعیت ناصحیح قرارگیری دندان ها
• استرس یا اضطراب
• بیش فعالی (ADHD)
• عوامل ژنتیکی و ارثی

این عوامل ممکن است منجر به فشار مداوم بر عضلات فک شده و در نتیجه باعث شود بزاق در دهان جمع شده و از آن خارج شود. به همین دلیل، ریزش آب دهان یکی از نشانه های رایج این عارضه است. علائم شایع دندان قروچه شامل:

• ریزش آب دهان هنگام خواب
• درد در ناحیه گوش یا فک
• سردردهای صبحگاهی
• آسیب دیدگی یا لق شدن دندان ها

اگر فرزندتان این علائم را دارد، توصیه می شود برای تشخیص دقیق و درمان مناسب به پزشک متخصص گوش، حلق و بینی یا دندان پزشک کودکان مراجعه کنید.

ارتباط انگل های گوارشی با ریزش آب دهان در خواب

ریزش آب دهان هنگام خواب می تواند نشانه ای از ابتلا به انگل های گوارشی باشد. این انگل ها میکروارگانیسم هایی هستند که برای ادامه حیات، از بدن انسان تغذیه می کنند. معمولاً از طریق غذا یا آب آلوده وارد بدن می شوند و باعث اختلال در عملکرد طبیعی سیستم گوارش می گردند.

از نشانه های رایج ابتلا به انگل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد شکم یا دل پیچه
• حالت تهوع و گاهی استفراغ
• خستگی مداوم بدون فعالیت خاص
• ریزش آب دهان در خواب

در برخی موارد، این انگل ها با تحریک دستگاه گوارش و سیستم عصبی، باعث ترشح بیش از حد بزاق می شوند که در نهایت به ریزش بزاق دهان حین خواب منجر می گردد.

برای تشخیص آلودگی انگلی، پزشک متخصص گوارش با بررسی علائم و گرفتن شرح حال بیمار، ممکن است درخواست آزمایش خون یا آزمایش مدفوع بدهد. در صورت وجود انگل، معمولاً آنتی بادی های مربوطه در خون شناسایی می شوند.

سردی معده و تأثیر آن بر ریزش آب دهان در خواب

در طب سنتی ایران، یکی از دلایل مهم ریزش آب دهان در خواب، سردی معده یا همان غلبه خلط بلغم شناخته می شود. بدن انسان از چهار خلط اصلی تشکیل شده است: صفرا، سودا، بلغم و دم. از میان این ها، بلغم دارای طبع سرد و مرطوب است. زمانی که مقدار این خلط در بدن افزایش می یابد، ممکن است به بروز مشکلات گوارشی و عصبی منجر شود.

غلبه خلط بلغم معمولاً با مجموعه ای از نشانه ها همراه است که از رایج ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سردی دست و پا
• خواب آلودگی مفرط
• احساس ترشی یا طعم ناخوشایند در دهان
• نفخ و دیرهضمی غذا
• ریزش آب دهان در خواب
• کم حوصلگی یا کاهش تمرکز
• تنگی نفس
• ضعف عمومی و سستی بدن

افرادی که دچار سردی معده هستند، معمولاً با اختلال در هضم غذا و افزایش ترشح بزاق مواجه می شوند. این وضعیت به ویژه در هنگام خواب، به دلیل کاهش سطح هوشیاری و انقباض ضعیف عضلات دهان، ممکن است باعث ریزش بزاق دهان شود.

درمان و راهکارهای پیشنهادی

مهم ترین راه کنترل این وضعیت، اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی است:

1. مصرف غذاهای با طبع گرم
2. استفاده از مصلحات برای غذاهای سرد (مثلاً مصرف ماست با زنیان یا نعناع)
3. پرهیز از مصرف بیش ازحد مواد غذایی با طبع سرد، از جمله:
   • ماست
   • دوغ
   • پنیر
   • ماهی
   • خیار
   • گوجه فرنگی
   • ترشیجات
   • عدس
   • انار ترش
   • اسفناج
   • کاسنی
   • سیب ترش
4. ورزش منظم: فعالیت بدنی به تعادل مزاج کمک کرده و می تواند در کاهش علائم سردی معده، از جمله ریزش آب دهان در خواب، مؤثر باشد.

درمان ریزش آب دهان در بزرگسالان

ریزش آب دهان در بزرگسالان معمولاً به دنبال یک علت زمینه ای بروز می کند؛ بنابراین، درمان آن نیز وابسته به شناسایی و رفع علت اصلی است. در ادامه روش های مختلف درمانی برای کنترل این مشکل را بررسی می کنیم:

۱. درمان علت زمینه ای

اولین گام برای درمان مؤثر، یافتن دلیل اصلی ریزش بزاق دهان است. برای مثال:

• اگر عفونت باکتریایی عامل آن باشد، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند.
• اگر وضعیت خواب نادرست دلیل اصلی باشد، تغییر حالت خوابیدن (مثلاً خوابیدن به پشت) یا استفاده از بالش مناسب می تواند در کاهش ریزش آب دهان هنگام خواب مؤثر باشد.
• در مواردی که بیماری های عصبی مانند پارکینسون یا سکته مغزی عامل زمینه ای باشند، درمان با همکاری متخصص مغز و اعصاب انجام می شود.

۲. دارو درمانی برای کاهش ترشح بزاق

در برخی موارد، پزشک برای کاهش ترشح بزاق از داروهای ضد بزاق استفاده می کند. یکی از رایج ترین آن ها اسکوپولامین (Scopolamine) است. این دارو معمولاً به صورت برچسب پوستی (Patch) پشت گوش قرار می گیرد و تا ۷۲ ساعت اثر دارد. مصرف آن باید طبق دستور پزشک و با در نظر گرفتن عوارض جانبی انجام شود.

۳. جراحی

جراحی به عنوان آخرین گزینه درمانی در موارد شدید یا مقاوم به درمان دارویی در نظر گرفته می شود. این روش معمولاً برای بیمارانی انجام می شود که به دلیل آسیب های عصبی یا بیماری های خاص، دچار ریزش مداوم آب دهان هستند. در طی جراحی ممکن است:

• غدد بزاقی به طور کامل یا جزئی برداشته شوند.
• مسیر ترشح بزاق به صورت کنترل شده تغییر داده شود.

درمان ریزش آب دهان در بزرگسالان نیازمند تشخیص دقیق علت آن است. در بسیاری از موارد، این مشکل با تغییر سبک زندگی، اصلاح وضعیت خواب و استفاده از دارو قابل کنترل است. اگر ریزش بزاق به طور مداوم ادامه دارد یا شدت آن در حال افزایش است، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.

چه زمانی باید برای ریزش آب دهان به پزشک مراجعه کنیم؟

در بیشتر موارد، ریزش آب دهان یک مشکل خفیف و موقتی است که جای نگرانی ندارد؛ به ویژه اگر در دوران نوزادی، دندان درآوردن یا هنگام خواب رخ دهد. با این حال، در برخی شرایط، این عارضه می تواند نشانه یک بیماری جدی تر باشد و نیاز به بررسی تخصصی توسط پزشک دارد.

اگر هر یک از موارد زیر را تجربه کردید، بهتر است در اسرع وقت با یک پزشک عمومی یا متخصص مشورت کنید:

• آغاز ناگهانی ریزش بزاق دهان بدون هیچ زمینه قبلی
• عدم وجود علت مشخص مانند سرماخوردگی، حساسیت یا وضعیت خواب
• همراهی ریزش بزاق با تب یا مشکلات تنفسی
• شدت بالای ترشح بزاق تا حدی که باعث احساس خفگی یا مزاحمت در خواب یا صحبت شود
• افزایش تدریجی شدت ریزش آب دهان با گذر زمان

این موارد ممکن است نشانه ای از بیماری های عصبی، عفونی، گوارشی یا ساختاری باشند که تشخیص و درمان به موقع آن ها اهمیت زیادی دارد.

روش های جلوگیری از ریزش آب دهان در بیماران مبتلا به اختلالات عصبی

یکی از دلایل شایع ریزش آب دهان در بیداری، ابتلا به بیماری های عصبی پیشرونده مانند پارکینسون است. این بیماران به دلیل ضعف در کنترل عضلات دهان و اختلال در بلع، اغلب با مشکل خروج غیرارادی بزاق مواجه هستند. از آن جایی که این بیماری ها به مرور زمان شدت می گیرند، پیشگیری و کنترل علائم اهمیت زیادی دارد.

۱. تحریک عضلات بلع با آدامس یا آب نبات بدون قند

یکی از ساده ترین و مؤثرترین روش ها برای کاهش ریزش بزاق دهان در بیماران عصبی، مکیدن آدامس یا آب نبات های سفت و بدون قند است. این روش چند مزیت دارد:

• تحریک عضلات بلع
• افزایش کنترل ارادی بر بزاق
• بهبود وضعیت دهان و حلق از نظر حسی

این راهکار به ویژه برای بیمارانی که هنوز توانایی مکیدن و جویدن دارند، بسیار مفید و کم هزینه است.

۲. تزریق بوتاکس به غدد بزاقی

در مواردی که روش های غیرتهاجمی پاسخگو نیستند، پزشک ممکن است تزریق بوتاکس به غدد بزاقی را پیشنهاد کند. این روش با کاهش فعالیت غدد، میزان تولید بزاق را کنترل می کند.

نکات مهم درباره تزریق بوتاکس برای درمان ریزش آب دهان:

• اثر موقتی دارد (معمولاً بین ۱ تا ۳ ماه)
• برای همه بیماران مناسب نیست و باید زیر نظر پزشک متخصص انجام شود
• در مواردی ممکن است نیاز به تکرار تزریق باشد

برای کاهش ریزش آب دهان در بیماران مبتلا به اختلالات عصبی مانند پارکینسون، دو روش ساده و کاربردی شامل تحریک عضلات بلع با آدامس بدون قند و تزریق بوتاکس به غدد بزاقی پیشنهاد می شود. انتخاب روش مناسب باید بر اساس شرایط بالینی بیمار و با مشورت پزشک متخصص مغز و اعصاب یا نورولوژی انجام گیرد.

جمع بندی

ریزش آب دهان، به ویژه در خواب یا هنگام بیداری، می تواند دلایل متعددی مانند وضعیت خواب، بیماری های عصبی، رفلاکس معده، عفونت ها، یا حتی مصرف برخی داروها داشته باشد. در کودکان معمولاً طبیعی است، اما در بزرگسالان نیاز به بررسی دارد. درمان آن بستگی به علت زمینه ای دارد و شامل اصلاح سبک زندگی، دارو درمانی، تحریک عضلات بلع و در موارد خاص، تزریق بوتاکس یا جراحی است. در صورت شدت یافتن یا بروز ناگهانی این مشکل، حتماً باید به پزشک مراجعه شود تا علت تشخیص داده و درمان مناسب آغاز شود.