خواص ترنجبین؛ ارزش غذایی و انواع ترنجبین و معرفی بهترین خواص آن

ترنجبین، یکی از مواد طبیعی و قدیمی با خواص درمانی فراوان است که در طب سنتی ایرانی جایگاه ویژه ای دارد. این ماده که از صمغ گیاهان خاص استخراج می شود، نه تنها در درمان مشکلات گوارشی موثر است، بلکه تأثیرات شگفت انگیزی بر روی پوست، مو و سیستم ایمنی بدن دارد. خواص ضدالتهابی، ملین بودن و تقویت کننده سلامت پوست و مو از جمله ویژگی های برجسته ترنجبین است. همچنین این ماده برای کودکان و نوزادان نیز مفید بوده و در درمان مشکلات مختلفی مانند زردی نوزاد و تقویت گوارش آنها استفاده می شود.

ترنجبین چیست؟

ترنجبین یک ماده طبیعی است که از شیرابه یا ترشحات برخی گیاهان خاص به دست می آید و بیشتر در مناطق گرمسیری و بیابانی یافت می شود. این ماده به شکل شیره یا دانه های سفید مایل به زرد، طعمی شیرین و ملایم دارد و از گذشته های دور به دلیل خواص دارویی و درمانی خود مورد توجه بوده است. واژه “ترنجبین” از دو کلمه “ترن” به معنای تازه و “جبین” به معنای پیشانی تشکیل شده است. این ترکیب به افسانه ای قدیمی اشاره دارد که می گوید شبنم صبحگاهی از پیشانی گیاهان به صورت قطرات شیرین جمع آوری می شود.

ترنجبین بیشتر از گیاهانی مانند خارشتر و گز حاصل می شود که تحت تأثیر نیش حشرات یا شرایط محیطی خاص ترشح می کنند. در حقیقت، این ماده به نوعی پاسخ دفاعی گیاهان در برابر آسیب ها یا تغییرات محیطی است. استفاده اصلی از ترنجبین در طب سنتی به عنوان یک ملین طبیعی، تقویت کننده سیستم گوارش و درمان برخی بیماری ها است.

تاریخچه و استفاده های سنتی ترنجبین

تاریخچه استفاده از ترنجبین به هزاران سال پیش بازمی گردد. در طب سنتی ایران، این ماده به عنوان یکی از داروهای طبیعی با ارزش شناخته می شد که برای درمان یبوست، تقویت دستگاه گوارش و تسکین التهابات به کار می رفت. پزشکان بزرگی مانند ابن سینا و رازی، ترنجبین را در نسخه های درمانی خود ذکر کرده اند.

علاوه بر ایران، در کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی نیز استفاده از ترنجبین رایج بوده است. مردم از این ماده نه تنها برای مصارف دارویی، بلکه به عنوان شیرین کننده در غذاها و نوشیدنی ها استفاده می کردند.

انواع ترنجبین و ویژگی های آن

ترنجبین بسته به نوع گیاهی که از آن استخراج می شود، می تواند در ویژگی های ظاهری و خواص دارویی تفاوت داشته باشد. انواع رایج آن شامل ترنجبین حاصل از گیاه خارشتر و گز انگبین است.

• ترنجبین خارشتر: این نوع از ترنجبین شیره ای شیرین و سبک است که از ساقه گیاه خارشتر جمع آوری می شود. بیشتر برای مشکلات گوارشی و رفع یبوست استفاده می شود.
• ترنجبین گز انگبین: شیره این نوع گیاه طعم قوی تر و غلظت بیشتری دارد و بیشتر در تقویت سیستم ایمنی و درمان التهابات کاربرد دارد.

هر نوع ترنجبین ویژگی های خاص خود را دارد، اما همه انواع آن سرشار از مواد مغذی و ترکیبات طبیعی هستند که به بدن کمک می کنند تا بهتر عمل کند. انتخاب نوع مناسب ترنجبین بسته به نیازهای درمانی فرد و شرایط محیطی دارد.

ترکیبات شیمیایی موجود در ترنجبین

ترنجبین به عنوان یک ماده طبیعی، مجموعه ای از ترکیبات شیمیایی مفید را در خود جای داده است که بخش عمده ای از خواص دارویی و درمانی آن را تشکیل می دهند. این ماده عمدتاً از قندهای طبیعی تشکیل شده است که شامل گلوکز، فروکتوز و ساکاروز می شود. قندهای موجود در ترنجبین از نوع قندهای ساده و طبیعی هستند که به راحتی در بدن جذب شده و انرژی فوری برای بدن فراهم می کنند.

یکی از ترکیبات کلیدی ترنجبین پلی ساکاریدها و موسیلاژها هستند که اثرات ملین و ضدالتهابی آن را تقویت می کنند. این ترکیبات نقش مهمی در تسکین مشکلات گوارشی مانند یبوست و نفخ دارند. همچنین در ترنجبین ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی یافت می شود که خاصیت آنتی اکسیدانی دارند و به محافظت از سلول ها در برابر آسیب های اکسیداتیو کمک می کنند.

ترکیبات شیمیایی متنوع ترنجبین سبب شده تا این ماده به عنوان یک مکمل غذایی و درمانی مورد توجه قرار گیرد و در بهبود عملکرد گوارش، رفع التهابات و تأمین انرژی مفید باشد.

ارزش غذایی ترنجبین

ترنجبین یک ماده غنی از انرژی و مواد مغذی است که نقش مهمی در تقویت عمومی بدن دارد. به طور میانگین، هر 100 گرم ترنجبین حدود 300 تا 350 کیلوکالری انرژی دارد. این انرژی عمدتاً از قندهای ساده ای چون گلوکز و فروکتوز تأمین می شود که برای فعالیت های روزانه و بازیابی انرژی پس از خستگی بسیار مؤثر هستند.

در بخش ویتامین ها، اگرچه ترنجبین منبع اصلی ویتامین ها نیست، اما به طور طبیعی مقادیر کمی از ویتامین C در آن یافت می شود. ویتامین C به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی عمل می کند و در تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از التهابات نقش دارد. همچنین مقادیر کمی از ویتامین های گروه B، مانند B1 (تیامین) و B6، در ترنجبین وجود دارد که به بهبود عملکرد سیستم عصبی و متابولیسم بدن کمک می کنند.

از نظر مواد معدنی، ترنجبین سرشار از پتاسیم است که برای سلامت قلب و تنظیم فشار خون ضروری است. کلسیم و منیزیم موجود در ترنجبین به تقویت استخوان ها و دندان ها کمک کرده و در تنظیم فعالیت های ماهیچه ای نقش دارند. همچنین آهن موجود در این ماده به پیشگیری از کم خونی کمک می کند.

این ماده فاقد چربی و کلسترول است که آن را به یک انتخاب سالم برای افرادی که به دنبال رژیم غذایی کم چربی هستند، تبدیل می کند. ارزش غذایی ترنجبین در ترکیب با خواص دارویی آن، آن را به یک مکمل عالی برای تقویت بدن، بهبود عملکرد گوارش و افزایش انرژی تبدیل کرده است.

تأثیر ترنجبین بر گوارش

یکی از مشهورترین خواص ترنجبین در طب سنتی، اثر ملین طبیعی آن است. ترنجبین به دلیل دارا بودن قندهای محلول در آب مانند گلوکز و فروکتوز، توانایی نرم کردن مدفوع و تسهیل حرکات روده را دارد. این ویژگی باعث شده تا ترنجبین به عنوان یک درمان طبیعی و بی خطر برای رفع یبوست به ویژه در کودکان و سالمندان مورد استفاده قرار گیرد.

هنگام مصرف ترنجبین، ترکیبات موسیلاژی آن آب را در روده ها جذب کرده و با افزایش حجم مدفوع، باعث تحریک حرکات روده می شوند. این ماده همچنین به حفظ رطوبت و جلوگیری از خشکی روده کمک می کند که یکی از علل اصلی یبوست است. استفاده از شربت ترنجبین، به خصوص در ابتدای صبح یا قبل از خواب، می تواند به بهبود عملکرد سیستم گوارشی کمک کند.

بهبود هضم و کاهش نفخ

ترنجبین نه تنها یبوست را رفع می کند، بلکه به بهبود فرآیند هضم نیز کمک می کند. موسیلاژها و ترکیبات فعال موجود در این ماده، پوشش محافظی در دیواره معده ایجاد کرده و به کاهش التهاب های گوارشی کمک می کنند. این امر موجب کاهش مشکلاتی مانند سوزش معده، سوءهاضمه و احساس سنگینی پس از غذا می شود.

ترنجبین همچنین خواص ضدنفخی دارد. ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی موجود در آن باعث کاهش گازهای تجمع یافته در معده و روده می شود. مصرف منظم ترنجبین در دوزهای مناسب می تواند به تسکین مشکلات نفخ و دردهای مرتبط با آن کمک کند، بدون اینکه وابستگی یا عوارض جانبی ایجاد کند.

تقویت سیستم ایمنی بدن

ترنجبین به دلیل دارا بودن ترکیبات آنتی اکسیدانی و قندهای طبیعی، نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی بدن دارد. آنتی اکسیدان های موجود در ترنجبین مانند ترکیبات فنولی و فلاونوئیدها، با مقابله با رادیکال های آزاد، از آسیب سلولی جلوگیری می کنند. این امر به بهبود عملکرد سیستم ایمنی و پیشگیری از بیماری های مزمن کمک می کند.

همچنین، قندهای طبیعی موجود در ترنجبین انرژی لازم برای فعالیت سلول های ایمنی را فراهم می کنند. این ماده به ویژه در دوران ضعف یا بیماری های عفونی، به تسریع روند بهبود کمک می کند. در طب سنتی، شربت ترنجبین برای کاهش التهابات و تقویت مقاومت بدن در برابر سرماخوردگی و عفونت ها توصیه می شود.

خواص ضدالتهابی ترنجبین

ترنجبین دارای خواص ضدالتهابی قابل توجهی است که از ترکیبات فعال موجود در آن نشأت می گیرد. این ترکیبات، از جمله پلی ساکاریدها و موسیلاژها، با کاهش تولید مواد التهابی در بدن به کاهش التهاب ها کمک می کنند.

در طب سنتی، از ترنجبین برای تسکین التهابات گوارشی، تنفسی و پوستی استفاده می شود. این ماده به کاهش علائم بیماری هایی مانند کولیت، التهاب معده و حتی التهابات مفصلی کمک می کند. اثر تسکین دهنده آن بر پوست نیز در درمان التهابات پوستی و زخم ها مفید است.

کنترل قند خون با ترنجبین

یکی دیگر از خواص برجسته ترنجبین، کمک به کنترل قند خون است. اگرچه ترنجبین حاوی قندهای طبیعی است، اما ترکیبات موجود در آن می توانند باعث تعدیل سطح قند خون شوند. این ماده با کاهش جذب گلوکز در روده و بهبود حساسیت سلول ها به انسولین، به پیشگیری از نوسانات قند خون کمک می کند.

مصرف ترنجبین در دوزهای مناسب، به ویژه برای افراد مبتلا به پیش دیابت یا دیابت نوع 2، می تواند به کنترل بهتر قند خون کمک کند. این خاصیت آن را به یک شیرین کننده طبیعی و بی ضرر برای جایگزینی قندهای تصفیه شده تبدیل کرده است.

خواص ترنجبین برای پوست و مو

ترنجبین به دلیل داشتن ترکیبات طبیعی و آنتی اکسیدانی می تواند به عنوان یک روشن کننده طبیعی پوست عمل کند. یکی از دلایل اصلی تیرگی و کدری پوست، آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد و آلودگی های محیطی است. ترنجبین حاوی ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی است که این رادیکال های آزاد را خنثی می کنند و به جلوگیری از پیری زودرس پوست کمک می کنند.

استفاده از ترنجبین به صورت موضعی یا در ترکیب با سایر مواد طبیعی مانند عسل یا گلاب، به کاهش لک ها، تیرگی و رنگدانه های پوست کمک می کند. این ماده می تواند پوست را شفاف تر کرده و با تأثیر بر سطح هیدراتاسیون پوست، درخشندگی طبیعی آن را بازگرداند. به طور کلی، ترنجبین به دلیل خاصیت مرطوب کنندگی و تغذیه کننده ای که دارد، می تواند به پوستی روشن تر و نرم تر کمک کند.

شربت ترنجبین، به ویژه اگر به طور منظم مصرف شود، می تواند به بهبود رنگ و بافت پوست کمک کرده و آن را از درون تقویت کند. با استفاده منظم از ترنجبین، پوست به تدریج روشن تر و شاداب تر می شود.

درمان آکنه و جوش

ترنجبین خواص ضدالتهابی و ضدعفونی کننده دارد که می تواند به درمان آکنه و جوش های پوستی کمک کند. جوش ها و آکنه ها به طور عمده ناشی از التهابات و انسداد منافذ پوست هستند. ترنجبین با داشتن ترکیبات ضدباکتری و ضدالتهابی می تواند به کاهش التهاب ها و باکتری های موجود در سطح پوست کمک کند و از بروز آکنه و جوش جلوگیری کند.

موسیلاژ و ترکیبات فعال موجود در ترنجبین علاوه بر کاهش التهاب، رطوبت مورد نیاز پوست را تأمین می کنند و از خشکی که ممکن است پس از درمان های ضدآکنه ایجاد شود، جلوگیری می کنند. این ماده می تواند به تنظیم تولید سبوم (چربی طبیعی پوست) کمک کند و به کنترل چربی پوست که یکی از علل اصلی ایجاد آکنه است، بپردازد.

برای درمان آکنه و جوش، می توان از شربت ترنجبین به صورت داخلی استفاده کرد تا بدن از درون بهبود یابد و هم زمان از ماسک های صورت حاوی ترنجبین برای درمان مستقیم آکنه استفاده کرد. این روش به تدریج پوست را پاک سازی کرده و به جلوگیری از بازگشت جوش ها کمک می کند.

تقویت و رشد مو با استفاده از ترنجبین

ترنجبین به عنوان یک ماده طبیعی مفید برای تقویت و رشد مو شناخته می شود. این ماده با ترکیبات مغذی و معدنی خود می تواند به بهبود سلامت مو و جلوگیری از ریزش آن کمک کند. ترنجبین حاوی پتاسیم، کلسیم و منیزیم است که همگی برای رشد مو و حفظ سلامت آن ضروری هستند.

ترنجبین به دلیل خواص مرطوب کنندگی و تغذیه کنندگی اش، به ریشه های مو کمک می کند تا از خشکی و آسیب دیدن جلوگیری کنند. این ماده می تواند به تقویت فولیکول های مو و تحریک رشد مجدد موها کمک کند. همچنین، ترکیبات ضدالتهابی موجود در ترنجبین به کاهش التهاب پوست سر و تسکین مشکلاتی مانند خارش یا شوره سر کمک می کنند.

برای تقویت موها، می توان از ترنجبین به عنوان یک ماسک مو استفاده کرد. ترکیب ترنجبین با روغن های طبیعی مانند روغن نارگیل یا زیتون، می تواند به تغذیه و تقویت ساقه موها کمک کند. استفاده منظم از این ماسک ها باعث کاهش ریزش مو و تقویت رشد آن می شود. علاوه بر این، مصرف شربت ترنجبین به صورت داخلی نیز می تواند از درون سلامت موها را تقویت کرده و رشد آن ها را تسریع کند.

درمان زردی نوزاد با ترنجبین

زردی نوزاد یکی از مشکلات شایع در روزهای ابتدایی زندگی است که ناشی از افزایش بیلی روبین در خون نوزاد است. یکی از روش های سنتی و طبیعی برای درمان این مشکل، استفاده از ترنجبین است. ترنجبین به عنوان یک ملین طبیعی، به تسهیل دفع بیلی روبین از بدن کمک می کند، زیرا این ماده در کاهش سطح زردی نوزاد و افزایش ترشح صفرا نقش دارد.

استفاده از شربت ترنجبین می تواند به طور غیرمستقیم به رفع زردی کمک کند، زیرا باعث تسریع در فرآیند گوارش و جذب بهتر مواد مغذی می شود. این ماده همچنین خاصیت ضدالتهابی دارد که به کاهش تورم و التهاب های کبدی ناشی از زردی کمک می کند.

در طب سنتی، برای درمان زردی نوزاد، معمولاً ترنجبین را به صورت مخلوط با آب گرم به نوزاد داده می شود. با این حال، مصرف ترنجبین برای نوزادان باید تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا دوز مناسب و نحوه مصرف باید متناسب با سن و وضعیت سلامتی نوزاد باشد. مصرف خودسرانه یا بیش از حد ممکن است عوارضی ایجاد کند.

تقویت سیستم گوارشی کودکان

ترنجبین به دلیل خاصیت ملینی و تصفیه کنندگی خود، برای تقویت سیستم گوارشی کودکان مفید است. این ماده با داشتن ترکیبات موسیلاژی و قندهای طبیعی، به تسهیل فرآیند هضم و جذب مواد مغذی در کودکان کمک می کند و در کاهش مشکلات گوارشی مانند یبوست، نفخ و دل درد مؤثر است.

برای کودکان کوچک تر، ترنجبین به عنوان یک درمان طبیعی برای مشکلات گوارشی مانند سوءهاضمه یا درد معده می تواند مفید باشد. مصرف ترنجبین می تواند به طور طبیعی به تنظیم حرکات روده کمک کند و از بروز یبوست جلوگیری کند.

ترنجبین به عنوان یک ماده مرطوب کننده و نرم کننده، به حفظ رطوبت در دستگاه گوارش کمک کرده و از خشکی و حساسیت های گوارشی پیشگیری می کند. برای کودکان، این ماده به عنوان یک مکمل غذایی طبیعی می تواند به تقویت سیستم گوارشی و پیشگیری از مشکلات شکمی کمک کند.

نحوه مصرف ایمن ترنجبین برای کودکان

ترنجبین برای کودکان به عنوان یک درمان طبیعی و ایمن محسوب می شود، اما مانند هر ماده دیگری باید با دقت مصرف شود. بهترین روش برای استفاده از ترنجبین در کودکان، مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه است تا دوز مناسب و نحوه مصرف برای سن و وضعیت کودک تعیین شود.

معمولاً ترنجبین را می توان به صورت شربت یا حل شده در آب گرم به کودک داد. برای نوزادان و کودکان زیر 2 سال، معمولاً توصیه می شود که ترنجبین به میزان کم و با دقت مصرف شود. در صورتی که کودک دچار حساسیت یا آلرژی به ترنجبین باشد، باید مصرف آن متوقف شده و به پزشک مراجعه شود.

برای کودکان بزرگ تر (بالای 2 سال)، مصرف روزانه ترنجبین به مقدار کم می تواند برای تقویت سیستم گوارشی و تقویت انرژی مفید باشد. شربت ترنجبین را می توان به عنوان بخشی از رژیم غذایی روزانه کودک اضافه کرد، اما باید از مصرف زیاد آن خودداری شود زیرا مصرف بیش از حد آن می تواند باعث بروز اسهال یا مشکلات گوارشی شود.

سخن آخر

ترنجبین یک ماده طبیعی با خواص درمانی فراوان است که در بهبود سلامت پوست، مو، گوارش و تقویت سیستم ایمنی نقش مهمی دارد. این ماده با ترکیبات شیمیایی و مغذی خود می تواند مشکلات گوارشی مانند یبوست و نفخ را تسکین دهد، به روشن تر شدن پوست و درمان آکنه کمک کند و رشد مو را تقویت کند. همچنین، مصرف ایمن آن برای کودکان به ویژه در درمان زردی و تقویت سیستم گوارشی مفید است. ترنجبین به عنوان یک درمان طبیعی، باید با دقت مصرف شود تا از خواص آن بهره مند شد و عوارض جانبی نداشته باشد.